Onlangs opgestapt: na de zomer alsnog te heet onder de voeten

De afgelopen weken haalden flink wat lokale bestuurders de media doordat ze zijn opgestapt. Wegens bestuurlijke crises of persoonlijke omstandigheden. Zo was in Waalre al maanden sprake van verstoorde verhoudingen en werd op Urk de positie van een wethouder onhoudbaar door een drugstransport. 

Crisis in Waalre

Eind september maakte Jan Brenninkmeijer bekend op te stappen als burgemeester van Waalre. Hij biedt zijn ontslag aan in de nasleep van een bestuurlijke crisis in de gemeente. Brenninkmeijer deed eind augustus al een stap terug, en voor hem in de plaats kwam waarnemer Jan Boelhouwer. De provincie stelde hem aan om een einde te maken aan de slepende problemen tussen de burgemeester, de vier wethouders en de gemeenteraad. Hij moest onderzoeken wat de oorzaken zijn van de aanhoudende crisis in Waalre.

In juli zegden de wethouders het vertrouwen in de burgemeester op. De wethouders voelden zich bij herhaling niet gesteund door de burgemeester. ‘Eén ding is volstrekt helder geworden,’ aldus Brenninkmeijer. ‘De bestuurlijke situatie is dermate ingewikkeld dat het nodig is dat op diverse posities, anderen, onbevangen, vrij van het verleden en met een fris gemoed en met een frisse blik het stokje overnemen. Ik was in de ogen van velen wellicht een eigenzinnige burgemeester.’

Wethouders stappen ook op

Een dag na Brenninkmeijer maakten de de vier wethouders bekend dat ze opstappen. ‘Onvoldoende draagvlak voor ons als wethouders heeft ons doen besluiten op korte termijn af te treden,’ schrijven ze in een gezamenlijke verklaring. ‘Wij stonden en staan nog altijd voor een modern en integer bestuur van de gemeente Waalre. In de huidige bestuurlijke context is het voor ons onmogelijk geworden om hieraan verdere invulling te geven.’ De redenen blijven min of meer in nevelen gehuld.

‘Alle spelers in de politiek van Waalre weten al geruime tijd precies wat er aan de hand is.’

– Vier inmiddels opgestapte wethouders Waalre

De wethouders constateerden afgelopen maanden ‘dat er een verschil van inzicht is met betrekking tot de bestuursstijl van de burgemeester. Dit verschil hebben we bespreekbaar gemaakt.’ Een verdere verklaring zou volgens de wethouders onnodig beschadigend werken voor alle betrokkenen.

Een week nadat de wethouders besloten af te treden, maakte Boelhouwer zijn observaties en waarnemingen over de bestuurlijke crisis openbaar. In de brief is hij niet uitgebreid ingegaan op de factoren en incidenten die een rol hebben gespeeld bij de recente bestuurscrisis ‘uit respect en waardering voor de vertrekkende burgemeester en wethouders’. De hoofdconclusie van zijn onderzoek is dat er géén eenvoudige en enkelvoudige aanleiding is voor de ontstane situatie.

‘De verhoudingen in de gemeente zijn al langere tijd verstoord. Er was sprake van een burgemeester die niet goed overweg kon met zijn gemeentesecretaris, wat een doorwerking had naar het ambtelijk apparaat. Ook boterde het niet altijd even goed tussen de burgemeester en de wethouders zonder dat daar een simpele reden aan ten grondslag lag.’

Rol gemeenteraad

Volgens Boelhouwer speelde ook de gemeenteraad een grote rol in de bestuurlijke crisis. Hij trof een grote tegenstelling aan tussen oppositie en coalitie. ‘Daar kwam bij dat zowel in, maar ook buiten de raad de betamelijkheid van omgangsvormen te vaak geweld werd aangedaan. In een dergelijk krachtenveld is het voor bestuurders en ambtenaren ongelooflijk moeilijk handelen.’

Maar Waalre was niet alleen. Zo speelden er nog verschillende bestuurscrises waarbij meerdere wethouders opstapten.

Moties in Meerssen

De drie wethouders van de Limburgse gemeente Meerssen stapten eind september op. Dat gebeurde na een motie van wantrouwen van de gemeenteraad. Nog vóór die in stemming werd gebracht, dienden de wethouders per direct hun ontslag in. Aanleiding was een eerdere weigering door de wethouders een motie uit te voeren die een meerderheid van de gemeenteraad de week ervoor had aangenomen.

In die motie eiste de raad het maken van een begroting zonder te koersen op een door de wethouders gewenste herindeling met Maastricht. De raad wil hooguit ambtelijke samenwerking met de grote buur. De gemeente Maastricht gooide op 16 september echter de deur dicht voor zo’n ambtelijke samenwerking. Volgens de wethouders van Meerssen ontstond zodoende een nieuwe situatie. De raad van Meerssen zou alsnog kunnen praten over een herindeling met Maastricht.

‘Vereffenen van openstaande rekeningen en rancune door raadsleden’

– Wethouder Jan Gulikers, Maastricht

Een meerderheid van de raad toonde geen genade jegens de wethouders, die bitter reageerden. Wethouder Jan Gulikers bijvoorbeeld, had er geen goed woord voor over. CDA-wethouder Marly Heusschen, mede door haar eigen partij weggestuurd, noemde de hang naar zelfstandigheid van de gemeente een ‘idee-fixe’. Paul Sanders zei dat de raad een financiële, ambtelijke en bestuurlijke crisis heeft veroorzaakt. De wethouders noemen een herindeling, waartegen de raad zich verzet, onvermijdelijk.

Wantrouwen in Waddinxveen

In Waddinxveen stapten in september vier wethouders op. Tijdens een spoeddebat over het vertrek van wethouder Martin Kraaijestein vlogen de coalitiepartners elkaar steeds in de haren. Uiteindelijk wilde de fractie van PvdA/GL geen deel meer uitmaken van de coalitie. Daarmee vervloog de meerderheid, die de drie nog zittende wethouders steunde. Zij dienden daarop hun ontslag in. Een reeds ingediende motie van wantrouwen werd niet meer in stemming gebracht.

Maar ook individueel moesten meerdere wethouders de handdoek in de ring gooien.

Urker drugstransport

Wethouder Geert Post van de gemeente Urk vertelde een dag voor Brenninkmeijer in een raadsvergadering dat hij opstapte. Post raakte in opspraak toen zijn zoon werd gearresteerd; de Britse douane had ruim 400 kilo harddrugs tussen de bloemen in zijn vrachtauto gevonden. Daardoor kwam aan het licht dat Post vervoersmanager was bij het bedrijf van zijn zoon. Post legde in de vergadering een verklaring af. Hij zei dat hij zelf van mening was dat hij had kunnen aanblijven, maar dat hij dat toch niet doet omdat de zaak waardoor hij in opspraak raakte hem steeds voor de voeten zal worden geworpen. ‘Dat wil ik mijn gezin, mijzelf, de SGP en onze gemeente Urk niet aandoen,’ aldus Post.

De gemeenteraad van Urk kwam in een ingelaste vergadering bijeen om een onderzoek naar de integriteit van Post te bespreken. Dat was in opdracht van burgemeester Ineke Bakker en de raad uitgevoerd. De onderzoekers hebben opvallend vaak gehoord dat Urkers vinden ‘dat je je aan de regels moet houden, maar dat je ook pragmatisch moet zijn,’ schrijven zij.

Schade

Volgens het onderzoek heeft Post de gemeente schade toegebracht door naast zijn baan als wethouder Economische Zaken te werken bij het transportbedrijf. Door die nevenfunctie te verzwijgen of te bagatelliseren heeft hij ook de Gemeentewet overtreden. De verklaringen die Post voor zijn handelwijze geeft, zijn ontoereikend.

Post legde zijn taken in afwachting van het onderzoek in augustus neer. Volgens hem stelde de functie in het bedrijf niet veel voor, maar de onderzoekers hebben vastgesteld dat Post jarenlang 15 tot 20 uur per week voor de zaak werkte. Toen de coronacrisis uitbrak, namen zijn werkzaamheden fors toe. Post regelde ook het bloementransport waarbij zijn zoon werd opgepakt. De zoon zit vast in Engeland en claimt onschuldig te zijn.

Op dezelfde dag als Post diende Harmannus Blok bij de gemeenteraad zijn ontslag in als wethouder van Het Hogeland. In zijn brief aan de raad geeft hij aan onvoldoende vertrouwen te ervaren om zijn ambt nog verder te kunnen uitoefenen. Blok stapte op nadat hij onder vuur kwam te liggen door een tekort van 9,3 miljoen euro voor het realiseren van een multifunctionele accommodatie .

Einde in Ede

Deze maand maakte wethouder Lex Hoefsloot bekend de Edese politiek gaan verlaten. ‘De fractie GroenLinks en de wethouder zijn gezamenlijk tot de conclusie gekomen dat de samenwerking helaas moet eindigen. Zijn stijl en werkwijze sluiten niet goed genoeg aan op die van de fractie en op die van de Edese raad. Hierdoor is de politieke effectiviteit om de doelen te bereiken niet voldoende gewaarborgd,’ staat in een verklaring van Hoefsloot en Groenlinks.

‘De klimaatcrisis gaat me aan het hart en daar blijf ik me voor inzetten.’

– Lex Hoefsloot, opgestapte GroenLinks-wethouder Ede

‘Het grootschalig opwekken van duurzame energie blijkt, net als in de rest van Nederland, een zeer ingewikkelde kwestie,’ aldus Hoefsloot. ‘Dat is teleurstellend voor mij, maar geen reden om op te geven. De klimaatcrisis gaat me aan het hart en daar blijf ik me voor inzetten. Graag had ik mijn werk in het bestuur van Ede voortgezet. Met spijt moet ik helaas constateren dat het hier voor mij eindigt in de Edese politiek.’

In de Gelderlander zegt Hoefsloot iets anders. De fractie van GroenLinks blijkt het vertrouwen in hem te hebben opgezegd: ‘Het is niet mijn keuze.’ Volgens afdelingsvoorzitter Bansema is de fractie hier al lang met Hoefsloot over in gesprek. Hoefsloot stelt dat hij bij de meeste fractievergaderingen aanwezig was. ‘Daarin geven we elkaar feedback.’ Toch komt zijn vertrek voor hem onverwacht.