Kamer dwingt democratische aanscherping Coronawet af

De Tweede Kamer regelt dat de coronamaatregelen straks niet per decreet mogen worden uitgevaardigd. Zo gaan Kamerleden meebeslissen over de maatregelen. Lokale volksvertegenwoordigers kunnen de veiligheidsregio op het matje roepen.

Dit blijkt uit de plenaire behandeling van de Coronawet, ook bekend als spoedwet. Cruciaal is een amendement van Kamerlid Kathalijne Buitenweg (GroenLinks), gesteund door een ruime meerderheid. De wijziging moet voorkomen dat minister De Jonge straks kan ‘regeren per decreet’, zoals de kritiek luidde.

Instemming Kamer nodig

‘Normale’ coronamaatregelen moeten straks langs de Kamer vóórdat ze definitief in werking treden. Parlementaire instemming wordt een vereiste. Wijzen volksvertegenwoordigers een regeling af, dan moet de minister het daarmee doen. Zo ontstaat ook onderhandelingsruimte voor de Kamer om regeringsbesluiten bij te sturen.

Minister De Jonge van Volksgezondheid verklaarde zich akkoord met de aanpassing. Volgens hem berust de felle kritiek op het voorstel op een groot misverstand. De Coronawet was ‘op geen enkele wijze ooit bedoeld om het kabinet meer macht te geven, als een powergrab vanuit het kabinet’. Helemaal niet nodig ook, legde De Jonge uit, want het kabinet heeft ‘zat bevoegdheden’.

‘De wet normaliseert’

Sterker nog, betoogde hij: ‘Deze wet kadert juist de bevoegdheden van het kabinet in, zou je kunnen zeggen, en normaliseert de verhoudingen met het parlement.’ Het amendement duidde hij als nog een schep hier bovenop door middel van ‘daadwerkelijke zeggenschap en een sterkere parlementaire betrokkenheid’. Dat was ‘sowieso de intentie’ en zo zal het gaan.

Maar het amendement biedt ook een uitzonderingsgrond, en die kan het kabinet weleens veelvuldig gaan gebruiken, waarschuwde de minister alvast. Spoedbesluiten treden ‘onverwijld’, dus onmiddellijk, in werking wanneer ‘ter beperking van gevaar direct moet worden gehandeld’. Maar ook hierbij houdt de Kamer de mogelijkheid om – binnen een week – aan de noodrem te trekken.

Lokaal: verantwoording

Gemeenten hoorden bij de critici van het eerste uur wat betreft de Coronawet. Ze vinden dat de lokale democratie genoeg is uitgehold door de maatregelen rondom het virus, waarbij de veiligheidsregio en uiteindelijk de minister de macht heeft. Maar deze verdeling van de bevoegdheden zal met de Coronawet niet wijzigen, constateerden belangenbehartigers al op basis van het wetsvoorstel.

Ook de zorgen over de lokale democratie kwamen terecht in een amendement dat brede steun geniet. De strekking hiervan is dat de gemeenteraad de voorzitter van de veiligheidsregio straks kan bevragen, waarbij die ‘verantwoording schuldig is’. Er wordt gerept van het ‘waarborgen van betrokkenheid’ van de gemeente, maar niet van de ‘zeggenschap’ die de Kamer voor zichzelf bedingt.

Voorspelbaarheid

Wat de Coronawet precies inhoudt, wordt pas duidelijk uit de regelingen die op grond van de wet het licht zien. De maatregelen zullen aansluiten bij de bestaande situatie, maar De Jonge werkt dit nog uit. Na een periode van ‘maatwerk’ zou er weer behoefte ontstaan aan voorspelbaarheid van beleid, zoals maatregelen gekoppeld aan de ‘besmettingsgraad’ in een regio. Hij stuurt daarover volgende week een brief naar de Kamer.

‘Aanvankelijk, in het voorjaar, was het heel voorspelbaar. Toen hadden wij een routekaart en zetten wij stappen op de routekaart. Eigenlijk wil je die voorspelbaarheid weer terug,’ aldus De Jonge. De bewindsman denkt aan ‘een model waarbij je in regio’s, al naar gelang de besmettingsgraad daarom vraagt, een aantal maatregelen sowieso hebt te nemen op grond van die besmettingsgraad’.

Groen licht Coronawet

UPDATE – Dinsdag 13 oktober stemde de Tweede Kamer voor de spoedwet die de coronamaatregelen het noodzakelijke wettelijke kader moet verschaffen (zie uitslag stemming hieronder). Dezelfde dag maakte het kabinet een nieuw pakket verzwaarde coronamaatregelen bekend.