Opinie De anderhalvemetersamenleving gaan we samen klaren

Het lijkt alweer lang geleden, zondag 16 maart: de persconferentie waarin premier Rutte de ‘intelligente lockdown’ aankondigde. Sindsdien zagen we veel ellende maar ook mooie saamhorigheid en creativiteit. Hoe vergaat het de gemeenteraden in coronatijd?

Gemeenteraden mochten al lang digitaal vergaderen. Wat niet mocht, was digitaal besluiten nemen. Er was evenwel geen gemeenteraad die van de mogelijkheid van digitaal vergaderen gebruikmaakte. Immers raadsvergaderingen vonden plaats in de raadzaal en daarbij waren raadsleden en bezoekers aanwezig. Vergaderingen waren hoogstens voor inwoners live te volgen via internet of de lokale omroep.

Twee soorten reacties

Terugblikkend was 16 maart een ‘gamechanger’. Hoewel raden nog altijd fysiek bij elkaar mogen komen, vinden er bijna geen fysieke vergaderingen plaats. De eerste weken na 16 maart zag ik grofweg twee reacties. Een aantal raden besloot om alle vergaderingen even uit te stellen. Er waren ook raden die gebruikmaakten van de kaders die de Gemeentewet biedt: een raadsvergadering uitschrijven waarbij het quorum niet aanwezig is, sterker nog, behalve voorzitter en griffier was er niemand.

Direct werd een nieuwe raadsvergadering uitgeschreven, voor 24 uur later met exact dezelfde agenda, waarbij naast de voorzitter en de griffier één raadslid aanwezig was. Dat raadslid nam dan alle besluiten. Allemaal rechtsgeldig, maar je kunt wel vraagtekens plaatsen bij het democratisch gehalte hiervan. Gelukkig gingen de meeste raden zeer verstandig om met de agendering.

Derde snelste wet ooit

Ondertussen werd ook door het ministerie van BZK samen met organisaties zoals de VNG en de Vereniging van Griffiers koortsachtig gewerkt aan een spoedwet om digitale besluitvorming mogelijk te maken. Dit ging snel. De wet werd 9 april gepubliceerd in het Staatsblad en trad direct in werking. Hoogleraar Wim Voermans gaf aan dat dit de derde snelste wet is die ooit in de Nederlandse geschiedenis tot stand is gekomen.

Foutje aan het eind (excuus) – het 2-dagen record wordt gehouden door de mobilisatiewetten van 1914.

— Wim Voermans (@wimjmvoermans) April 2, 2020

Een prestatie van formaat voor alle betrokkenen, die alleen door intensieve samenwerking kon worden gerealiseerd. Inmiddels zie ik dat digitale besluitvorming volop plaatsvindt in Nederland.

Wat leert deze coronacrisis? Enkel door intensief samenwerken lag er binnen drie weken een spoedwet. Alleen door een intensieve samenwerking tussen gemeenteraadsleden, griffies en ICT-medewerkers werden vergaderoplossingen aangeschaft, uitgerold, getest en geïmplementeerd. Alleen door intensieve samenwerking tussen griffies, leveranciers van raadsinformatiesystemen en audiovisuele apparatuur werd het mogelijk om ook de digitale vergaderingen live uit te zenden zoals de wet voorschrijft.

Raadzalen ongeschikt

Gelet op ‘het nieuwe normaal’ van de ‘anderhalvemetersamenleving’ hebben we deze samenwerking de komende maanden zeker óók nodig. Raadzalen zijn niet ingericht op zoveel afstand, daar zijn creatieve oplossingen voor nodig. Ook moet worden nagedacht over een gastvrije ontvangst van inwoners en ga zo maar door.

Mijn ervaring in de afgelopen maand leert me: alleen samen gaan we dit klaren, en mits we goed op onszelf en op elkaar blijven letten, en gezond blijven!

Wim Voeten is raadsgriffier in de gemeente Etten-Leur.