Raadslid zijn is eervol, maar erg zwaar en vaak lastig te combineren met werk en privéleven. Dat blijkt telkens uit onderzoek, maar maatregelen om de werkdruk te verminderen leiden nog niet tot echte verbeteringen. Helpen onorthodoxe aanpakken misschien, of komt er een moment om het veelgeprezen lekenbestuur los te laten?
‘Raadslid is de leukste hondenbaan die er is,’ kopte deze website onlangs boven een bericht. Het artikel beschrijft de bevindingen van de lokale rekenkamer van Zwolle naar het raadswerk in die gemeente. Dit en alle andere onderzoeken leiden telkens tot dezelfde conclusie. Het raadslidmaatschap is een pittige functie, eervol uiteraard, maar haast niet te doen naast werk en een leven.
Werkdruk velt raadsleden
Sinds de verkiezingen van 2022 stopte 1 op de 10 raadsleden vroegtijdig. Werkdruk was in een kwart van de gevallen de boosdoener, bleek uit onderzoek door Nieuwsuur. Vooral jongeren, vrouwen, dertigers en veertigers ervaren grote werkdruk bij het combineren van taken. Vergelijkbare resultaten komen uit onderzoek van de Nederlandse Vereniging voor Raadsleden.
De raadsledenvereniging pleit daarom al langer voor een verbetering van de positie van raadsleden door bijvoorbeeld een hogere vergoeding, betere ondersteuning en uitbreiding van verlofregeling en kinderopvang.
Onorthodoxe aanpakken
Het is er voor raadsleden niet eenvoudiger op geworden. Meer verantwoordelijkheden, grotere bestuurlijke complexiteit en dynamiek, torenhoge verwachtingen, onveiligheid en vaak een grimmige bejegening vanuit de samenleving, enorm veel en snelle informatie, ontelbaar veel vergaderingen en bijeenkomsten.
De randvoorwaarden moeten worden verbeterd, en niet een klein beetje. Misschien is een basisinkomen voor raadsleden mogelijk en politiek verlof met terugkeergarantie bij een werkgever. Zou een kortere raadsperiode beter vol te houden zijn? Meer raadsleden om het werk beter te kunnen verdelen? Zou een ‘raadsbuddy’ of een duo-raadslidmaatschap mogelijk zijn? Twee raadsleden op een zetel! Kunnen alle losse vergaderingen en bijeenkomsten, een keer per maand tijdens een ‘raadsweekend’ plaatsvinden?
Meer focus en concentratie, alleen informatie, stukken, presentaties, vergaderen, besluiten. Maak er eventueel een ‘politieke Hackathon’ van met inwoners, ambtenaren en experts. Om in een weekend aan een oplossing voor een specifiek probleem te werken.
Grenzen stellen
Origineel zijn deze ideeën niet, ze zijn al vaker genoemd, maar echt iets ‘groots’ is er nooit veranderd. Totdat er echt iets verandert, zou ik tegen raadsleden zeggen: volg deze regels:
- Durf ‘nee’ te zeggen, en schaam je daar niet voor. Ga niet in op alle uitnodigingen en verzoeken. Doe er bijvoorbeeld niet meer dan 1 per week. Lees daarbij niet alle stukken en mail, alleen de samenvattingen. Focus op jouw doelen. Niet 10 per dag, maar 1 per maand.
- Werk met ‘venstertijden’. Stel vaste tijden in waarop je beschikbaar bent voor collega-raadsleden, inwoners, ambtenaren en andere betrokkenen, bijvoorbeeld via e-mail of sociale media. Sta niet 24/7 aan, kies blokken, communiceer dat, en hou je eraan.
- Ga op socialmediarantsoen. Gebruik ze als het moet, maar ga ook van een paar af. Lees niet alles, reageer niet op alles, doe het gericht en gedoseerd. Richt je op wat energie geeft en niet op zaken die energie opslurpen. Mensen die de fatsoengrenzen overschrijden, blokkeer je meteen.
- Laat je voeden. Organiseer een netwerk om je heen dat je kan helpen met kant-en-klare informatie en input. Dat kunnen werkgroepen of denktanks zijn binnen of buiten jouw fractie of partij die voorwerk (eventueel online) kunnen doen.
- Elk succes een feestje. Hoe groot of hoe klein het succes ook is, sta samen met collega’s en wie jij belangrijk vindt stil bij wat je hebt bereikt. Dat kan een initiatief zijn, de aanpassing van een voorstel, het aankaarten van een belangrijk punt, het contact met een relevante (ervarings)deskundige, het ontrafelen van een puzzel, noem maar op.
Van leken naar professionals
Elke 4 jaar hopen we maar dat er weer mensen zijn die de verantwoordelijkheid willen dragen, soms tegen heug en meug. En dan mopperen we weer tot de volgende verkiezingen. Misschien moeten we toch een keer af van het romantische beeld van het lekenbestuur.
Laten we overgaan van amateurpolitici, naar professionele lokale politici met passend salaris en ondersteuning. Een paar van de belangrijkste aspecten van het lekenbestuur zijn democratische representatie en diversiteit. Maar hoe representatief zijn raden nu helemaal als hele groepen nauwelijks in beeld komen, omdat het raadswerk niet te combineren valt met de rest van hun leven?
Geef een reactie