Gemeentemedewerkers ervaren twee jaar na invoering van het Individueel Keuzebudget (IKB) meer zelfregie. Ze zijn blij met de grotere keuzevrijheid en de flexibiliteit. Maar het geld wordt vooral ingezet als extra salaris, nauwelijks voor duurzame inzetbaarheid.
Dat blijkt uit een onderzoek van A&O fonds Gemeenten in opdracht van LOGA. Daarin is gekeken of het IKB aan de verwachtingen voldoet. Het IKB is in januari 2017 ingevoerd. De bedoeling is medewerkers meer keuzevrijheid te geven om zelf de regie te pakken over hun loopbaanontwikkeling en de afstemming tussen werk en privé. Daarnaast moet het IKB bijdragen aan duurzame inzetbaarheid en vitaliteit van werknemers.
Keuzebudget in praktijk
Zeven op de tien medewerkers is blij met de geboden keuzevrijheid en flexibiliteit door het IKB. Ze ervaren het als prettig dat ze zelf het moment kiezen waarop ze dit inzetten. Ook vinden ze het fijn zelf te bepalen voor welk doel ze het budget gebruiken.
De afwegingen die de 160.000 gemeentemedewerkers in Nederland maken voor een bestedingsdoel zijn verschillend. Logischerwijs hangen die grotendeels af van hun persoonlijke situatie. Tussentijds wat extra geld ter beschikking hebben, is het meest populair. Door 9 op de 10 ondervraagden in het onderzoek (een representatieve groep van 1456 medewerkers) wordt het IKB bewust op die manier opgenomen.
Een nieuwe fiets
In totaal wordt ruim drie kwart van het IKB-budget uitbetaald. Verder wordt 12 procent van het budget ingezet als vergoeding voor woon-werkverkeer. Ook besteedt 7 procent van de medewerkers het IKB aan het kopen van verlofuren. Slechts 1 procent zet het in voor het financieren van een opleiding. De uitgekeerde bedragen worden voor van alles aangewend. Van ‘ik had een nieuwe fiets nodig’ tot ‘ik ben een parttime werkende alleenstaande moeder dus kan het geld goed gebruiken’.
Gemiddeld namen medewerkers in het eerste jaar 2 tot 3 keer een bedrag op uit de individuele pot. Eén op de zeven ondervraagden deed niets met het keuzebudget. Zij kregen het aan het einde van het jaar automatisch helemaal uitbetaald.
Meer eigen regie
Iets meer dan de helft van de werknemers vindt dat het IKB voor meer eigen regie zorgt over de loopbaanontwikkeling en bij de afstemming van werk- en privéleven. De rest ziet dit anders, die zet het IKB niet in voor training, opleiding of verlof. Het blijkt overigens ook niet in elke functie en bij elke gemeente mogelijk extra verlof op te nemen wanneer dat de medewerker uitkomt.
Een deel is daarbij van mening dat opleiding niet uit het IKB betaald moet worden. De werkgever is hier volgens hen ten minste deels verantwoordelijk voor. Zo stelt een medewerker: ‘Een opleiding wordt meestal al wel door de werkgever betaald, dus dat voegt niet echt iets toe.’ En een ander: ‘Als de werkgever wil bijdragen aan mijn ontwikkeling, moet daar financiering vanuit de organisatie beschikbaar voor worden gesteld.’
Duurzame inzetbaarheid
Doel van het IKB is dat werknemers zich meer gaan bezighouden met duurzame inzetbaarheid. Dat gebeurt twee jaar later bij drie op de tien medewerkers. Dit deel is van mening dat het IKB zorgt voor meer eigen regie op dit punt. Door een nieuwe opleiding zijn ze breder inzetbaar, verlof zorgt voor meer rust. Dat helpt op langere termijn vitaal te blijven. ‘Je hebt mogelijkheden om je uren en dagen aan te passen en zo je vitaliteit te bewaken,’ luidt een reactie. De volgende: ‘Je kunt meer vrije tijd kopen en ook een opleiding doen die je duurzame inzetbaarheid kan vergroten.’
Twee op de tien medewerkers zeggen onomwonden dat het IKB niet het beoogde effect heeft. Zij leggen het initiatief voor duurzame inzetbaarheid bij de werkgever. ‘Ik vind dat mijn werkgever dat op een andere manier moet regelen. Collectief en niet aan de werknemer individueel overlaten’, zegt de een. ‘Bij duurzame inzetbaarheid denk ik niet dat die verantwoordelijkheid alleen bij de werknemer ligt’, aldus een andere respondent. Over het opnemen van vrije dagen voor studie: ‘Het werk wordt gewoon ingepland. Ik kan vrije dagen wel inkopen maar niet opnemen.’
Keuzebudget doel voorbij
De helft van de ondervraagden vindt de vraag over zelfregie op duurzame inzetbaarheid moeilijk te beantwoorden. Het IKB lijkt hiermee het beoogde doel voorbij te schieten. Dat signaleren ook de ondervraagde HR-adviseurs en leidinggevenden. Twee derde van hen denkt dat het IKB niet zorgt voor meer eigen regie op de duurzame inzetbaarheid, maar slechts voor extra geld tussendoor.
Loopbaanontwikkeling verdwijnt daarmee uit het zicht. Het uitbetaalde geld wordt ingezet op korte termijn, vaak voor consumptieve bestedingen. Conclusie van een leidinggevende: ‘Een groot aantal collega’s vindt duurzame inzetbaarheid niet belangrijk.’
Geef een antwoord