Eikenprocessierups bestrijden: wat zijn de opties?

Er gaat geen dag voorbij momenteel of de eikenprocessierups is onderwerp van gesprek. Niet zo gek, de overlast die het dier veroorzaakt is groter dan ooit. Wat zijn de opties om de plaag te bestrijden?

De berichten van gemeenten die flinke hinder ondervinden van de eikenprocessierups vliegen je om de oren. De overlast werd begin dit voorjaar al verwacht, zo liet het Kenniscentrum Eikenprocessierups toen weten. Inmiddels is die voorspelling uitgekomen en zijn de problemen in veel gemeenten losgebarsten.

Gemeenten met overlast

Zo lag er in de gemeente Hardenberg een open brief op de mat van een familie die gek wordt van de jeuk. Reden: een nest rupsen in een boom op privé-terrein die daarom niet door de gemeente wordt bestreden, maar ook niet gekapt mag worden. Ook in Haaren zijn gemeentelijke eiken vol jeukbezorgende rupsen tegen de tuin van een particulier het onderwerp van gesprek. 

De gemeente Breda raadde inwoners af op naar de lokale zwemplas te gaan vanwege de eikenprocessierups. Volgens de gemeente is de kans momenteel heel groot dat bezoekers later last krijgen van bultjes door het harige plaagdier. Ook in het Amsterdamse bos sloten op vijf plekken de voorzieningen. In Gelderland zitten veel gemeenten met de handen in het haar als het gaat om de bestrijding van de rups. Dat blijkt uit een rondgang van Omroep Gelderland. ‘Bijna allemaal geven ze aan dat de bestrijding eigenlijk dweilen met de kraan open is.’

En zo zouden we nog wel even door kunnen gaan. Gelukkig is er ook een lichtpunt. Vorige week werd bekend dat er zo snel mogelijk een landelijk informatiepunt voor de bestrijding van de rups komt. Het Kennis- en Adviescentrum Dierplagen (KAD) in Wageningen, verbonden aan het Wageningen Universiteit en Researchcentrum (WUR), is daarvoor de aangewezen partij.

Welke manieren om de rups te bestrijden zijn er zoal? En wat zijn de voor- en de nadelen?

Zuigen en branden

Het voordeel van het wegzuigen van de nesten is dat de rups met nest en al in de stofzuiger terechtkomt. In de bermen waar deze techniek actief wordt gebruikt, zitten veel minder rupsen, aldus een ecoloog bij de NOS. Het nadeel is dat je zo ook de natuurlijke vijanden van de rups opruimt. De larven van bijvoorbeeld de sluipwesp en -vlieg bevinden zich namelijk in het nest. Hetzelfde gebeurt bij het wegbranden van een nest.

Natuurlijke vijanden

Ook met natuurlijke vijanden van de rups wordt geprobeerd deze te bestrijden. Zo hangen er op verschillende plekken in Nederland inmiddels nestkasten voor koolmezen, pimpelmezen, mussen en andere vogels die insecten eten. Dat werd al gedaan tijdens een veelbelovende proef met biologische bestrijding in de gemeente Westerveld. Daar hangen nu ook kasten voor grootoorvleermuizen die eikenprocessievlinders eten.

Op een van de twee proeflocaties in de gemeente zijn daarnaast duizenden planten van tientallen soorten aangeplant om natuurlijke vijanden van de rups te lokken, zoals sluipwespen, sluip-, roof- en gaasvliegen. Andere insecten die de planten aantrekken, zijn bedoeld om mezen te lokken die op hun beurt graag de rupsen eten.  

Momenteel loopt er een pilotstudie in samenwerking met de Vlinderstichting, provincie Gelderland en de gemeenten Renkum, Rheden en Heerde naar het effect van bloemrijke bermen op de biodiversiteit en daarmee op de natuurlijke vijanden van de rups.

Biologisch bestrijden

Er is biologisch gif dat vooral jonge rupsen dood, zodra deze van de bladeren eten die ingespoten zijn met het spul. Daarnaast is er de methode met microscopisch kleine aaltjes, nemathoden. De Vlinderstichting legt het in dit overzicht uit: ’Ze kruipen dan via de anus en de mond de rupsen binnen, waarbij bacteriën worden vrijgelaten die een darminfectie veroorzaken. Hierdoor gaan de rupsen dood. De nematoden leven in de boom echter maar een paar uur.’ De aaltjes zijn onderdeel van een succesvolle proef in de gemeente Neder-Betuwe, zo schrijft Omroep Gelderland. In de gebieden waar die proef gehouden is, zijn niet of nauwelijks eikenprocessierupsen gevonden.

Voor beide methoden, het gif en de miniwormpjes, geldt trouwens wel dat alle rupsen daardoor doodgaan, ook de niet schadelijke varianten. 

Bestrijden met ui en knoflook?

Waar een probleem om een oplossing vraagt, schieten bedrijven vaak te hulp. Dat is ook zo in Rijssen. Daar wordt de rups bestreden met een mengsel van planten, ui- en knoflookextract, zo vertelt een medewerker van een familiebedrijf dat langere tijd aan het middel werkte. ‘De vezels trekken het vocht uit de rups en er komt een coating overheen, zodat de brandhaartjes niet meer verspreid kunnen worden. De knoflook verteert het nest,’ zo legt hij uit in een video van dagblad Tubantia. Binnen een paar minuten zou het gehele nest dood zijn. Dit bedrijf gebruikt het middel ook in de strijd tegen De Japanse Duizendknoop, een invasieve exoot die ook voor flink wat overlast zorgt.