De gemeente Utrecht werd recent verkozen tot bijvriendelijkste gemeente van Nederland. Vooral de integrale aanpak kon op veel lof rekenen. ‘Groen, biodiversiteit en klimaatadaptatie worden steeds belangrijker in de stad. In Utrecht willen we dat groen gelijke tred houdt met verstedelijking.’
De gemeente Utrecht won vorig jaar ook al de European Bee Award voor haar hulp bij het beschermen van bijen met de beroemde groene bushokjes. Dit jaar gaat de stad er vandoor met de eretitel bijvriendelijkste gemeente van Nederland. Utrecht kreeg deze uit handen van Nederland Zoemt, een project waarin IVN Natuureducatie en Natuur & Milieu samenwerken.
Bijvriendelijke gemeente
De noodzaak om wilde bijen een plek te bieden? In Nederland zijn er 358 soorten wilde bijen, maar de helft hiervan is bedreigd. Terwijl veel eetbare gewassen afhankelijk zijn van bestuiving door het dier. Een bijvriendelijke gemeente zorgt bijvoorbeeld voor jaarrond bloeiende planten, bijvriendelijk bermbeheer en nestgelegenheid. Ook betrekt zo’n gemeente inwoners bij het verbeteren van de leefomstandigheden van wilde bijen en worden er medewerkers geschoold in bijvriendelijk beheer.
Uitblinken in ludieke acties
Terug naar Utrecht. Volgens de organisatie zet de stad zich bijzonder in om van de gemeente een veilige en voedselrijke thuishaven te maken voor wilde bijen. De gemeente kreeg de prijs met name vanwege de integrale aanpak en het uitblinken in ludieke acties voor bijen en biodiversiteit.
Zo plaatste de stad een megabijenhotel op een reclamemast langs de A2. Rondom zitten zo’n 200 nestkasten voor bijen en vlinders. De nestkasten zijn gemaakt door Utrechters met een afstand tot de arbeidsmarkt. Organisaties konden hun plan pitchen voor een nieuwe, duurzame en energiezuinige reclamemast. Zo ontstond het idee voor een groot bijenhotel. De reclamemast is gemaakt van gerecycled staal en heeft energiezuinige schermen die minder licht geven als het donker wordt en gaan ’s nachts uit. De mast staat in een bloemenveld van 7.000 m2, voor genoeg voedsel.
Aan de komst van het bijenhotel werd een educatieprogramma voor Utrechtse basisscholen gekoppeld. Zo’n 5000 basisschoolkinderen ontvingen werkbladen over bijen en gratis zakjes bloemzaden voor in totaal 50.000 m2 wilde bloemen. Ook konden ze kosteloos de interactieve praktijkles ‘Red de bij’ aanvragen.
Groenadviseur in de wijk
Utrecht benoemde voor iedere wijk ook een groenadviseur die in verschillende ruimtelijke projecten bijvriendelijke adviezen geeft. Anne Nijs, adviseur groene leefomgeving bij de gemeente over het nut: ’Groen, biodiversiteit en klimaatadaptatie worden steeds belangrijker in de stad. Zeker als een stad hard groeit qua inwoneraantal, zoals hier. In Utrecht willen we dat groen gelijke tred houdt met verstedelijking. Daarom hebben de bestaande adviseurs groen allemaal een of meerdere wijken toegewezen gekregen. In die wijk kijken zij met de meeste ontwikkelingen mee en adviseren over groen en ecologie. Op deze manier zijn ze al vroeg betrokken bij projecten, kennen ze hun wijk goed en worden ze sneller gevonden bij specifieke vragen. Voor 2020 deden de adviseurs ook dit werk, maar niet zo geclusterd in één of twee wijken. We merken dat ze steeds vaker vanaf de start van een project betrokken worden, waardoor er meer winst voor groen behaald wordt.’
Daar schuilt ook het geheim van de aanpak in. ‘Doordat we al vroeg aan tafel zitten bij ontwikkelingen in de stad, kunnen we zorgen dat er ook met bijen rekening gehouden wordt. Bijvoorbeeld door te adviseren over het soort groen (hooiland, struiken, overgangen tussen hoog en laag groen), de keuze voor planten en bomen, het meenemen van groene daken en groene gevels in de ontwerpen.’
Buitenruimte zonder bestrijdingsmiddelen
De gemeente deed heel wat lessen op: ‘Beheer je buitenruimte zonder bestrijdingsmiddelen: dat is de eerste stap. In Utrecht doen we dit al 25 jaar niet meer. Het kan dus, makkelijk. Zorg dat bloemrijke hooilanden jaarlijks op dezelfde manier beheerd worden. Laat waar mogelijk een randje (15 procent) ongemaaid. En zorg dat de mensen die buiten het werk doen in het beheer en onderhoud de kennis en kunde hebben om bijvriendelijk te beheren.’
Iets dat je beter niet kunt doen? ‘Ga niet overal lukraak aan de slag met bijvriendelijke zaadmengsels. Geef de natuur de kans en tijd om zelf de beste bloemrijke planten te laten groeien op de plekken waar ze het best passen. We deden een aantal jaar terug een workshop met een beheerder over bijvriendelijk beheer. Heel leerzaam, maar in onze bestekken was het gefaseerd maaibeheer nog niet vastgelegd. Dit was achteraf niet zo handig. Dat hebben we in het nieuwe maaibestek nu wel geregeld.’
Toekomstwensen
Trots dat zijn ze zeker, op de prijs en hun aanpak. Maar ze zijn nog niet klaar. ‘Er zijn altijd wensen voor de toekomst. Naast het werken aan een steeds ecologischer maaibeheer letten we ook beter op de soortkeuze van nieuwe aanplant. We weten bijvoorbeeld dat plekken met kaal zand, liefst op een talud in de zon, perfect zijn voor veel wilde bijensoorten om nesten in de grond te maken. Daar willen we dit jaar meer van gaan aanleggen. Op dit moment komen er 127 soorten bijen voor in de gemeente. Daar zijn we blij mee. Maar we zien ook nog veel verbeterkansen om Utrecht tot een betere leefomgeving voor wilde bijen te maken.’
Waarom als gemeente of beleidsmedewerker steeds opnieuw het wiel uitvinden? Deel de succesverhalen in onze rubriek ‘Goed voorbeeld’! Opgeven? Mail gemeente.nu@sdu.nl
Geef een antwoord