Menig gemeente worstelt met permanent bewoonde recreatiewoningen. De thematiek is complex. De kwaliteit van woningen en dreigende verloedering nopen tot handhaving. Toch wil minister Ollongren permanente bewoning vanwege de woningnood met een wetswijziging makkelijker maken. Gemeenten zitten liever zelf aan de knoppen met ‘maatwerk’.
In ons land worden naar schatting op dit moment zo’n 55.000 recreatiewoningen permanent bewoond. Maar dat blijft illegaal en de bewoners halen zichzelf veel ergernissen op de hals in gemeenten die tegen gedogen zijn.
In een uitzending van het tv-programma De Opstandelingen in juni ervaren de bewoners van een recreatiepark in Moordrecht aan de Hollandsche IJssel volop de handhavingsactiviteiten van de gemeente Zuidplas. Ze alarmeren elkaar via Whatsapp, zodra de boa is gesignaleerd, en duiken direct onder in hun woning met de gordijnen dicht. Betrapte bewoners krijgen een dwangsom van 20.000 euro opgelegd, maandelijks verhoogd met 10.000 euro, als ze de permanente bewoning niet beëindigen. De redeneerlijn van de bewoners is dat het recreatiepark amper nog een recreatiefunctie heeft en dat de woningnood in ons land hoog is. Permanente bewoning biedt daarmee uitkomst. Aan het slot van de uitzending wordt wethouder Jan Hordijk en passant weggezet als een inhumaan bestuurder, omdat hij louter de regelgeving volgt en geen boodschap zou hebben aan de menselijke maat.
Handhaven
De gemeente zelf verwijst in een schriftelijke reactie naar de strikte regelgeving die de gemeente tot handhaving verplicht. De recreatiewoningen voldoen niet aan de bouwtechnische eisen, wat risico’s met zich meebrengt, en niet aan ruimtelijke ordeningsregels. Niet handhaven is door de rechter regelmatig gesanctioneerd. Al sinds 1994 werd door de toenmalige gemeente Moordrecht handhavend opgetreden, ver voor de meeste bewoners er zijn gaan wonen. De gemeente erkent dat er grote tekorten op de woningmarkt zijn, maar zegt alles op alles te zetten om woningen bij te bouwen en ook de sociale woningvoorraad minimaal op peil te houden. Inwoners die onverhoopt tijdelijk woonruimte nodig hebben, kunnen zich beroepen op de ‘calamiteitenregeling’ van de gemeente en verzoeken of ze tijdelijk voor maximaal een half jaar in een recreatieverblijf mogen wonen, bijvoorbeeld bij een echtscheiding.
Oisterwijk
Bewoner Ton van Rijt hangt een dwangsom van 20.000 euro boven het hoofd, als hij zijn chalet op het vakantiepark Rustiek in het Brabantse Oisterwijk na december nog steeds permanent blijkt te bewonen. Van Rijt mocht in het tv-programma Nieuwsuur volop van zijn frustraties blijk geven. Vanwege het gebrek aan woningen in de gemeente zegt hij geen keus te hebben. Een woordvoerder van de gemeente Oisterwijk zegt niet te kunnen reageren, omdat de zaak onder de rechter is.
Een eigen onderzoek van de gemeente beschrijft de thematiek als een ‘wicked problem’. De ontwikkeling dat meer mensen vanwege de woningschaarste op een recreatiepark gaan wonen heeft zijn schaduwzijden, aldus het rapport. Toeristen komen niet meer terug, de kwaliteit wordt minder, wat uiteindelijk tot verpaupering van deze terreinen kan leiden. Vakantieparken trekken bovendien criminelen aan, die uit het zicht van de overheid willen blijven, en vaak noodgedwongen ook arbeidsmigranten. De gemeente wil deze laatste groep naar betere woonruimte begeleiden.
Het onderzoek van Oisterwijk maakt duidelijk dat de kwaliteit van recreatiewoningen sterk verschilt, van luxe bungalows tot vervallen stacaravans. Juist omdat er veel verschil is tussen de parken, wil de gemeente maatwerk leveren. Niet overal is de brandveiligheid in het geding en is het nodig per se strikt te handhaven, aldus het rapport.
Veluwe
Ermelo is de weg naar maatwerk eveneens ingeslagen, samen met elf andere gemeenten op de Veluwe en de provincie Gelderland vormgegeven in het project Vitale Vakantieparken. Voor 14 van de 97 vakantieparken in Ermelo onderzoekt de gemeente de verschillende mogelijkheden, uiteenlopend van het behoud en verbeteren van de recreatieve functie tot het omvormen van parkwoningen naar een woonbestemming.
‘De parken maken zelf een plan, waarin ze aangeven wat ze willen,’ licht wethouder Hans de Haan toe. ‘Drie parken zijn opgekocht door een private investeerder die daar een combinatie van wonen, natuur en zorg van wil maken. In een ander park hebben de inwoners gezegd dat ze er permanent willen wonen. Wij hebben daar duidelijke eisen voor geformuleerd. Voor een woonbestemming moeten woningen aan de minimale eisen van het Bouwbesluit voldoen. In hun parkplan beschrijven de bewoners hoe ze dat gaan realiseren. Ook willen we dat de bewoners bijdragen aan bovenwijkse voorzieningen, denk aan het verbeteren van wegen of de aanleg van parkeerplaatsen. Daar is de waardestijging van de woningen voor te gebruiken.’
De parken moeten aan een aantal eisen vanuit de gemeente voldoen. ‘Het is dus wel nodig dat we vanuit onze kant een beleidskader opstellen,’ aldus De Haan. ‘Ook laten we de milieu- en veiligheidseisen exact in kaart brengen door een extern bureau. We leggen alles bij de eigenaar van de woningen, maar de parken weten precies waar ze aan toe zijn. Zomaar een recreatiewoning permanent bewonen is niet mogelijk. Dat accepteren we niet. Onze positie is daarmee volstrekt helder. Iedereen reageert tot nu toe enthousiast.’
Bor
Ondertussen is minister Ollongren van Binnenlandse Zaken in actie gekomen. Voortbordurend op een Kamermotie van coalitiepartijen VVD en D66 kwam de minister recent met een concept-wijziging van het Besluit omgevingsrecht (Bor). Hiermee moet het eenvoudiger worden om permanente bewoning van vakantieparken toe te staan. Deze wetswijziging werd in april aangekondigd door toenmalig minister voor Milieu en Wonen, Van Veldhoven. Ze riep gemeenten vanwege de coronacrisis ook op ‘nu niet te handhaven op permanente bewoning van vakantieparken, tenzij er sprake is van een onveilige situatie of criminaliteit’.
Ollongren gebruikt de schrijnende woningnood als argument om permanente bewoning van recreatiewoningen te legaliseren, om zo de druk op de woningmarkt te verlichten. In de Omgevingswet, die hoogstwaarschijnlijk in 2022 van kracht is, krijgen gemeenten de ruimte om buiten het omgevingsplan locaties een (tijdelijke) woonfunctie te geven.
Vergunning
Maar de nood is hoog en actie is nu geboden, vindt politiek Den Haag. De wijziging van het Bor voorziet in een verruiming van de omgevingsvergunning, om het voor gemeenten makkelijker te maken meer bewoners een vergunning voor bewoning verlenen. De kern is de introductie (onder de Wabo) van een objectgebonden vergunning voor permanente bewoning (naast de huidige persoonsverbonden vergunning). Gemeenten kunnen dan toestaan dat een vakantiewoning ook bewoond wordt door de kinderen of een overgebleven partner van de overleden eigenaar. Dat laatste is een actueel knelpunt.
Ook hanteert het gewijzigde Bor een veel eerdere peildatum om bewoners een persoonsgebonden woonvergunning te verlenen. De eis dat de aanvrager de recreatiewoning vóór 31 oktober 2003 moet hebben bewoond, wordt vervangen door de eis dat de woning vóór 1 januari 2019 moet zijn gebouwd. Zo komen veel meer bewoners en eigenaren hiervoor in aanmerking. Wederom is het aan de gemeenten zelf van de aangepaste regelgeving gebruik te maken, geheel in de geest van de Omgevingswet die lokaal maatwerk voorop zet.
Uitkomst
In Ermelo ziet wethouder De Haan de noodzaak van de wetswijziging niet in. ‘Elke maatregel die permanente bewoning eenvoudiger maakt, juich ik toe. De wijziging van landelijke regelgeving is echter te algemeen ingestoken en ondermijnt de beleidsvrijheid op lokaal niveau. De verschillen in het land zijn groot. Deze materie is buitengewoon complex, zowel juridisch, ruimtelijke en sociaal-maatschappelijk. Wij hebben nu een effectief breekijzer gevonden door de parken binnen onze kaders zelf een plan te laten maken. De aanpassing van het Bor is voor onze onderhandelingspositie onhandig,’ zegt De Haan, ‘want we hebben nu rust en ons model pakt in de praktijk fantastisch uit. Wat wij op de Veluwe doen, past juist mooi in de gedachte van de Omgevingswet.’
De gemeente Zuidplas laat weten de ontwikkelingen rond het Bor met belangstelling te volgen. ‘De raad is het orgaan dat hierover beslist en het is aan haar om eventueel tot een heroverweging over te gaan, aldus de reactie.
Wij zijn enorm geholpen wanneer dit doorgaat. Ik ben sinds 2014 afgekeurd mijn vrouw verdiende als zzp- er het noodzakelijk aanvullende inkomen. Mijn vrouw heeft voor de 2e maal melanoomkanker ditmaal met uitzaaiingen in hersenen, longen en buik. Werken is niet meer mogelijk! We moeten rond komen van een uitkering van € 1795,- Een andere huur woning kunnen we niet krijgen want daarbij wordt het inkomen van twee jaar terug gewogen! We kunnen een hypotheek van € 150000,- rond krijgen maar in dit segment zijn we al zo’n 8 a 9 keer weggeveegd door investeerders die tienduizenden euro’s boven de vraagprijs bieden! Ons huis is veel te grot en te duur €759,- ! Met dit wetsvoorstel zouden wij dus enorm geholpen zijn!