Goed voorbeeld: Buurtcirkels als preventiemiddel

Steeds meer gemeenten ontdekken het concept Buurtcirkel als preventiemiddel voor de ggz-doelgroep. Een buurtcirkel is een sociaal netwerk dat mensen met een ondersteuningsvraag in een buurt met elkaar verbindt. Venray hield een pilot en startte daarna twee nieuwe cirkels op. Wat is het? En wat levert het een gemeente op?

Het concept Buurtcirkel is afgeleid van de Engelse methode ‘community supported networks’ en wordt sinds de jaren ’90 gebruikt. Deelnemers aan zo’n cirkel ondernemen samen sociale activiteiten en helpen elkaar bij dingen die ze moeilijk vinden. Dat variëert van een klusje in huis of een wandeling tot samen naar een afspraak bij de huisarts of tandarts. Een vrijwilliger uit de buurt helpt deelnemers in de onderlinge samenwerking en er is een professionele coach die als vangnet fungeert en de vrijwilliger ondersteunt.

Toegevoegde waarde

Zo’n lokaal verband, met meestal negen tot twaalf mensen, kent meerdere voordelen. Het haalt de deelnemers uit hun sociaal isolement en draagt bij aan zelfvertrouwen, zelfstandigheid en zelfredzaamheid. Dit leidt bijvoorbeeld weer tot hogere kwaliteit van leven en zaken als een gezondere levensstijl en minder verslaving. Er ligt minder druk op de mantelzorgers en er is minder vereenzaming. Hierdoor wordt, op termijn, vaak minder aanspraak gemaakt op professionele ondersteuning.

Pilot in Venray

Er zijn verschillende Buurtcirkels in meerdere gemeenten. In Venray startte in 2017 twee van deze netwerken in de wijken Landweert-Brukske en Veltum-Centrum als pilot van drie jaar. Er was sprake van een toename van sociale (ggz) problematiek in de wijk door veranderingen in de zorg. Maud Engels, medewerker Maatschappelijke Ontwikkeling bij de gemeente Venray legt uit: ‘Het uitgangspunt van de Wmo is dat iedereen moet kunnen deelnemen aan de maatschappij. Buurtcirkel sluit hier heel goed op aan, omdat het mensen hierbij helpt. Ze vormen samen een groepje of netwerk dat elkaar ondersteunt. De deelnemers hebben vaak geen eigen netwerk of iemand om op terug te vallen. Via de buurtcirkel vinden ze dit weer en leren ze ook hoe hier mee om te gaan. Dus hulp durven vragen, maar ook een helpende hand durven bieden.’ 

Kosten en baten

Het concept doet zijn werk. In de evaluatie noemt de gemeente het ‘twee stabiele, goed functionerende buurtcirkels die zich nog steeds ontwikkelen.’ Welke investering is hiervoor nodig? ’Wij zijn gestart met een overeenkomst van drie jaar met Pameijer, de organisatie achter het concept. Wij maken gebruik van hun expertise en ondersteuning bij het opstarten, het opleiden van de coaches en bij vragen. Naast de kosten die gemoeid zijn met deze overeenkomst, kost het uren. De buurtcirkelcoach is gemiddeld vier tot acht uur per week bezig, en dan is er nog een projectleider betrokken.’

Wat levert het op? ‘Een buurtcirkel is bij ons een voorliggende voorziening en geen maatwerkvoorziening. Deelnemers hebben dus ook geen indicatie nodig, in de meeste gemeenten is dit wel het geval. Wij kozen voor deze vorm om de drempel zo laag mogelijk te houden. Er zijn inwoners die door hun deelname geen individuele maatwerkvoorziening en begeleiding nodig hebben. We zien ook deelnemers die wel deze begeleiding krijgen, maar die nu minder uren nodig hebben. En er zijn ook ‘zorgmijders’ actief geworden, mensen zonder netwerk die anders de hele dag binnen zitten en vereenzamen.’

‘Investeer in bekendheid’

Nog advies voor andere gemeenten? ‘Investeer veel en goed in het starten van de cirkels en de bekendheid. Wij hebben bijeenkomsten georganiseerd voor zorgaanbieders, consulenten van de gemeenten en wijkteamleden. Zo konden we het concept onder de aandacht brengen en potentiële deelnemers vinden. Maar daarmee houdt het niet op. Onze eerste twee cirkels draaien nu bijna vier jaar en we merken dat we moeten blijven investeren in de bekendheid.’ 

Meer tips? ‘Ook is het belangrijk dat de verwachtingen duidelijk zijn bij iedereen. Buurtcirkel is geen dagbesteding waarbij de coach alles voor je regelt. Deelnemers moeten samen het initiatief nemen. De coach of vrijwilliger is er om dit te ondersteunen en begeleiden. Zo faciliteert de gemeente de eerste paar bijeenkomsten, maar daarna moeten deelnemers zelf voor een locatie zorgen. De ene buurtcirkel komt bijvoorbeeld bij elkaar in de parochie van de kerk, de andere heeft afspraken gemaakt met het wijkcentrum.’

Nieuwe cirkels

Ook vanuit de buurt komt er erkenning voor de buurtcirkels als preventiemiddel. Venray besluit om uit de doeluitkering Beschermd Wonen middelen beschikbaar te stellen. Dit stelt de gemeente in staat om begin dit jaar nog twee cirkels op te starten: eentje voor ouderen en één voor vrouwen tussen de twintig en dertig jaar met een beperking. ‘Helaas moesten we door de coronamaatregelen alle bijeenkomsten schrappen en was de start een beetje moeizaam. Na de zomer gaan we op deze twee cirkels flink investeren, daar hebben we nu al zin in.’