‘Bestuurlijke aanpak veiligheid steeds meer bestraffend’

De bestuurlijke aanpak van overlast en criminaliteit lijkt zich steeds meer op strafrechtelijke doelen te richten. ‘Dit roept de vraag op of daarmee de grenzen tussen het strafrecht en het bestuursrecht niet al te zeer vervagen,’ schrijven onderzoekers van de Universiteit Nijmegen.

Henny Sackers en Renze Salet bestudeerden de inzet van het toenemende aantal bevoegdheden van gemeenten op het gebied van veiligheid. Zo kreeg de burgemeester de mogelijkheid om gebiedsverboden op te leggen, cameratoezicht in te stellen en drugspanden te sluiten. De inzet van die laatste bevoegdheid krijgt bijvoorbeeld steeds vaker een bestraffend karakter. Van een ‘herstelsanctie’ om overtredingen tegen te gaan, zou dan weinig of geen sprake meer zijn.

Leedtoevoeging

‘Als de burgemeester een half jaar na het aantreffen van de drugs overgaat tot sluiting van de woning, kan terecht de vraag worden gesteld of dit nog wel bijdraagt aan bijvoorbeeld “de loop uit het pand halen” of het voorkomen van herhaling van de overtreding. Zowel politiemensen als medewerkers van de gemeente geven aan dat van een herstelsanctie op deze manier eigenlijk geen sprake is, maar dat het meer lijkt te gaan om “het raken” van de belangen van de overtreder, ofwel leedtoevoeging.’

Waarborgen verdachte

Deze benadering ‘kan als problematisch worden beschouwd,’ aldus de onderzoekers, ‘omdat in het bestuursrecht niet dezelfde waarborgen en eisen gesteld worden als in het strafrecht’. Het lijkt misschien wel handig om ‘belemmeringen van het strafrecht’ te vermijden, maar er gelden ook bezwaren. ‘Wat betekent dit voor de zorgvuldigheid van de procedure? Hoe zit het met de waarborgen van een verdachte? De vraag blijft of dit vermijden van het strafrecht wel in de lijn ligt van wat de wetgever heeft beoogd.’

Vastgelopen onderzoek

Bij de politie, waarmee in veel gevallen wordt samengewerkt, leven er op dit gebied ook verwachtingen ten opzichte van de gemeente. De politie wendt zich bijvoorbeeld tot het bestuur omdat dat sneller kan optreden of omdat een strafrechtelijk onderzoek tot de teleurstelling van agenten is vastgelopen. ‘Het bestuurlijk systeem wordt daarbij ingezet om het ervaren falen van het strafrechtelijk systeem te compenseren.’

Verschillen gemeenten

Gemeenten gaan hier op hun beurt op verschillende manieren mee om, schrijven de onderzoekers. ‘Zo zijn er gemeenten die dit als een mogelijkheid zien hard op te treden tegen criminaliteit en hiermee de rol van crime fighter naar zich toe trekken. Andere gemeenten zien die rol niet voor zichzelf weggelegd en treden meer gematigd op. Zij grijpen alleen in bij ernstige gevallen en gevallen waarbij herstel van de openbare orde centraal staat.’