Hoe staat het met de ondermijningswet?

De ruimere sluitingsbevoegdheid van drugspanden voor burgemeesters is het eerste onderdeel van de zogenoemde ondermijningswetgeving dat in werking is getreden. Hoe staat het met de andere onderdelen van de ‘ondermijningswet’?

Minister Grapperhaus van Justitie en Veiligheid voert zijn plan van aanpak voor ondermijning uit. De daarbij behorende ‘ondermijningswetgeving’ is een verzamelnaam voor meerdere wetsvoorstellen, reeds lopend en nieuw. Een aantal onderdelen hiervan heeft betrekking op gemeenten.

Sluitingsbevoegdheid burgemeesters

De aanpassing van de Opiumwet is het enige onderdeel van de ondermijningswetgeving dat op dit moment in werking is getreden. De wijziging per 1 januari 2019 verruimt de bevoegdheid van een burgemeester om een pand of woning te sluiten in verband met drugshandel of -productie. Dat mag voortaan ook als voorwerpen of stoffen worden aangetroffen die duidelijk bestemd zijn voor het telen of bereiden van drugs. Voorheen mocht dat alleen als er daadwerkelijk drugs werden aangetroffen.

Daarnaast is er een wetsvoorstel in de maak om de Gemeentewet te wijzigen, zodat burgemeesters ook sluitingsbevoegdheid krijgen in het geval van woningbeschietingen of het aantreffen van wapens in een woning. Dat onderdeel is nog steeds in voorbereiding, blijkt uit de factsheet over de stand van zaken ondermijningswetgeving per 1 juli 2019.

Gegevensverwerking

Een andere component is het wetsvoorstel Gegevensverwerking door samenwerkingsverbanden (WGS), dat het delen van informatie binnen verbanden als veiligheidshuizen moet vergemakkelijken. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) had diverse bezwaren: onduidelijkheden in het voorstel, te veel nadruk op uniformering en het ontbreken van het element ‘zorg’. Hierdoor komt er volgens de VNG geen oplossing voor de nodige informatie-uitwisseling op het snijvlak van zorg en veiligheid. Het wetsvoorstel ligt op dit moment ter advies bij de Raad van State.

Gegevensuitwisseling

Grapperhaus wil verder de gegevensuitwisseling binnen en tussen gemeenten makkelijker maken. De Raad van State heeft inmiddels over dit onderwerp geadviseerd en kreeg daarop weer veel kritiek van burgemeesters. De minister heeft na het advies aangekondigd dat het Aanjaagteam ondermijning, in overleg met de Autoriteit Persoonsgegevens en gemeenten, met een modelprotocol voor het delen van gegevens in de aanpak van ondermijning komt. Het uitwisselen van informatie door buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) zal als onderdeel hiervan nader worden verkend. Boa’s mogen sinds kort wel gegevens opvragen bij de politie over mogelijke gevaren wanneer zij op huisbezoek gaan.

Uitbreiding Wet Bibob

Gemeenten krijgen meer mogelijkheden voor onderzoek naar ondermijning door een uitbreiding van de Wet Bibob (bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur). Op grond daarvan kan de aanvraag van een subsidie of vergunning worden geweigerd en een verleende beschikking worden ingetrokken. Door de wetswijziging mag bijvoorbeeld ook de zakelijke omgeving van een bedrijf of persoon onderzocht worden. Ook wordt Bibob-onderzoek straks mogelijk bij alle overheidsopdrachten. Nu is dit nog beperkt tot de sectoren bouw, ICT en milieu. Het voorstel is goedgekeurd door de ministerraad, na advies van de Raad van State aangepast en ingediend bij de Tweede Kamer.

Wet bestuurlijk verbod ondermijnende organisaties

Ook het voorstel voor de Wet bestuurlijk verbod ondermijnende organisaties is ingediend bij de Tweede Kamer. ‘Om organisaties die een cultuur van wetteloosheid creëren, bevorderen of in stand houden, bestuursrechtelijk te kunnen verbieden.’ Het gaat dan om bijvoorbeeld outlaw motorcycle gangs (OMG’s).

Huurauto’s

Een nieuw punt van de ondermijningswetgeving, dat momenteel in de verkennende fase zit met gesprekken en werkgroepen, is hoe voorkomen kan worden dat criminelen huurauto’s gebruiken om bijvoorbeeld drugs te vervoeren. Vanwege de anonimiteit worden huurauto’s steeds vaker ingezet voor criminele activiteiten. Zo zag de gemeente Breda een onverklaarbare explosieve groei van huurautobedrijven. ‘Hoe kan ik er als overheid voor zorgen dat die bedrijven gecontroleerd worden? Door een aanpassing in de APV dat er een vergunning voor nodig is en er zodoende gecheckt kan worden,’ aldus burgemeester Paul Depla op de Dag van de Ondermijning.