Foto: Tineke Dijkstra
Gemeenten maken nog te weinig plek voor groen in de openbare ruimte. Dat schrijft Natuur & Milieu op basis van onderzoek. Meer dan de helft van de buurten in de steden blijkt ‘versteend’. De organisatie pleit daarom voor groennormen vanuit de overheid om verdere verstening tegen te gaan.
Nederland versteent steeds verder, aldus Natuur & Milieu. Ook in nieuwbouwwijken delft groen volgens de milieuorganisatie vaak het onderspit. In het onderzoek wordt de verstening van de openbare ruimte in de 32 grootste gemeenten onder de loep genomen.
Verstening gaat ten koste van de leefbaarheid in steden en van de biodiversiteit. Daarnaast maakt het een gebied minder aanpasbaar voor klimaatverandering. Het gevolg is onder meer dat straten overspoeld raken na heftige regenbuien. Ook kan verstening hittestress in steden veroorzaken en de leefomgeving van vogels en insecten beperken.
Criteria
Er liggen twee criteria ten grondslag aan het onderzoek. Het eerste criterium is de beschikbaarheid van minstens 75 m2 groen per woning, wat volgens de Nota Ruimte (2004) de minimale ondergrens is. Hierbij wordt alles wat niet versteend is meegeteld als groen, zoals parken, grasvelden, bermen en water. Het tweede criterium is een advies van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en gaat over de aanwezigheid van tenminste één hectare aaneengesloten groen per buurt. Volgens de WHO is het belangrijk dat groen niet te versnipperd is ‘voor biodiversiteit, ontspanning en welzijn van mensen.’
Uit het onderzoek blijkt dat in de 32 grootste gemeentes (meer dan 100.000 inwoners) 53 procent van de buurten niet voldoet aan het criterium van 75 m2 groen per woning. In deze buurten wonen in totaal 3,5 miljoen mensen. Bij één op de tien buurten is er geen aaneengesloten stuk groen van minimaal één hectare te vinden.
Verschillen tussen gemeenten
De verschillen tussen de onderzochte gemeenten zijn groot. Zo zijn in Haarlem, Westland, Amsterdam, Delft en Tilburg de meest versteende buurten te vinden. In die buurten is er per woning maximaal 2 m2 groen aanwezig. De gemeenten Emmen, Almere en Haarlemmermeer scoren het beste en hebben minder last van verstening. Van de vier grootste gemeenten hebben Rotterdam en Utrecht naar verhouding minder versteende buurten dan Den Haag en Amsterdam.
Wijken die na 2010 gebouwd zijn, scoren beter op groen dan oudere wijken, maar bij een derde van de nieuwbouwbuurten wordt het criterium van 75 m2 ook niet gehaald.
Maak groennormen wettelijk verplicht
’Hoewel beleidsmakers de mond vol hebben van het belang van groen, zien we in de praktijk toch vooral een volgend stenen tijdperk naderen,’ aldus Rob van Tilburg, directeur Programma’s bij Natuur & Milieu. ‘Dat wil niemand, vandaar ons pleidooi voor de rijksoverheid. Maak groennormen wettelijk verplicht voor alle nieuwbouw en stadsvernieuwing. Zodat de wijken die we de komende jaren gaan bouwen natuurrijk en klimaatbestendig zijn.’ De nieuwe Omgevingswet is volgens de organisatie een uitgelezen kans om wetgeving te maken voor natuur in de openbare ruimte. Natuur & Milieu roept de overheid daarom op om in de nieuwe wet een landelijke verplichting op te nemen voor natuurinclusief bouwen. Die verplichting is dan van toepassing op nieuwbouw en stadsvernieuwing. Dit zou op korte termijn moeten gebeuren, gezien het grote aantal bouwprojecten dat de komende jaren plaats moet vinden.
Vorig jaar publiceerde de organisatie samen met een coalitie van banken, projectontwikkelaars, gemeenten en bouwers ook het manifest Bouwen voor Natuur. Hierin wordt gepleit voor verplichte groennormen voor de bouw en stedelijke ontwikkeling.
Vergroening van buurten
Ook voor gemeenten ligt er een oproep om aan de slag te gaan met het terugdringen van de verstening en de vergroening van de buurten. Waar de rijksoverheid volgens Natuur & Milieu kan zorgen voor ‘een landelijk gelijk speelveld voor groen bouwen en voor een landelijk dekkende groennorm’, kunnen gemeenten groennormen hanteren in gemeentelijk beleid en procedures. ‘Dat kan een impuls krijgen in de nieuwe coalitieakkoorden die worden gesloten na de gemeenteraadsverkiezingen van maart 2022.’
Planten voor tegels
Op veel plekken in het land krijgt verstening overigens wel al de nodige aandacht. Een groen voorbeeld is het NK Tegelwippen, dat is gehouden in 81 gemeenten. Ruim 1,5 miljoen tegels werden toen verruild voor planten en bomen. De Brabantse gemeente Rucphen was de winnaar met het grootste aantal gewipte tegels per inwoner.
Ook in andere gemeenten worden stappen gezet om de openbare ruimte aan te passen of anders in te richten, zodat er op straat ruimte ontstaat voor groen. Denk aan groenvlonders op parkeerplekken of een tegelservice voor het ophalen van verwijderde tegels. Een groeiend aantal gemeenten deelt gratis bomen en bloemzaadjes uit of vergroent samen met inwoners, bijvoorbeeld door hulp aan te bieden bij het aanleggen van geveltuintjes.
De gemeenten moeten beginnen met het opleggen van extra rioolbelasting voor particulieren die hun hele tuin vol stenen leggen waardoor het water bij en fikse bui regelrecht de stoepen en straten op stroomt met als gevolg dat de riolering de afvoer niet aankan. Straks komt de roep om bredere rioleringsbuizen en dan kunnen ook de inwoners die wél hun tuinen groen houden hier financieel ook voor opdraaien. Dat is niet eerlijk. De vervuiler betaalt. In dit gevolg de stenenlegger.