“Eigenlijk kan je hier niet op anticiperen”, ziet hoogleraar economie van decentrale overheden Maarten Allers. Nagenoeg niets is zeker over de financiële ruimte voor gemeenten.
“Men kan het alleen maar op zich af zien komen”, verzucht de hoogleraar. “Stukje bij beetje komt er wat meer informatie vrij.” Normaliter zouden gemeenten op Prinsjesdag meer duidelijkheid krijgen over hun inkomsten en daarmee kunnen bepalen hoeveel ze moeten bezuinigen in krappe tijden. Dat was dit jaar niet het geval, stelt Allers.
De hoogleraar heeft de onduidelijkheden op een rij gezet in het Tijdschrift voor Openbare Financiën. De titel van zijn werk is: ‘Gemeenten zetten koers in de mist' (PDF). Het geeft een scherp beeld van de onzekerheden die er zijn voor gemeenten met een bezuiniginsopgave.
Gemeentefonds
Het Gemeentefonds is de grootste inkomstenbron voor de lokale overheid. “Probleem is alleen dat de beschikbare bedragen voortdurend worden aangepast.” In de meicirculaire werd een heel andere zak met geld gepresenteerd dan in de septembercirculaire, mede door het afschaffen van het trap op, trap af-principe tussen 2009 en 2011.
Dit principe wordt in 2012 weer hersteld. “Het gevolg van de normering is dat de prognoses voor de ontwikkeling van het fonds, het accres, steeds moeten worden aangepast aan de veranderende prognoses voor de rijksuitgaven.” Het gaat ook niet om klein bier. In vier maanden tijd is 179 miljoen euro verdampt.
Allers adviseert gemeenten hun eigen inschatting te maken van hun financiële toekomst. Wie de laatste cijfers probeert te volgen, wordt daar niet veel wijzer van. De hoogleraar toont zich tegenover Gemeente.nu een voorstander van het vergroten van het lokale belastinggebied, “maar die discussie zit muurvast”. Of er geld te halen is bij de eigen bedrijfsvoering wordt ook zo langzamerhand wel de vraag. Dat gemeenten dan toch maar weer de kaasschaaf hanteren, moet niet verwonderlijk zijn.
Regionale uitvoeringsdiensten
Er is meer. Het Rijk verwacht grote besparingen van de Regionale uitvoeringsdiensten, die vanaf 2013 operationeel moeten zijn. Daarom wordt het Gemeentefonds structureel gekort met 100 miljoen euro. Die korting zou dan weer ten goede komen aan mogelijke problemen bij de sociale werkvoorziening, maar door het mislukken van het bestuursakkoord is ook dat niet zeker en volgens minister Piet Hein Donner van Binnenlandse Zaken van de baan.
“Het vergroten van inkomsten is maar beperkt mogelijk.” Allers stelt vast dat het moeilijk is koers te zetten. Verder loopt er nog een discussie door het financiële verhaal heen, die van de bestuurlijke inrichting van Nederland. De uitvoeringsdiensten, metropoolregio’s of superprovincies. Het is de vraag wat dit zal toevoegen. Of wordt het nog lastiger om besluiten te maken? “Een aantal operaties moeten in januari 2013 hun beslag krijgen”, weet de hoogleraar. “Bestuurlijk gezien is dat overmorgen al.”
Meer weten?
Tientjespikkers!
Waar het in de kern omgaat is dat de rijksoverheid de onpopulaire bezuinigingen niet zelf wil uitvoeren maar het vuile werk door de gemeenten laat opknappen. Dat is de praktijk van de decentralisatie
En die gemeenten maar juichen over deze decentralisatie, tot ze op een dag wakker worden.Op de dag van de afrekening
in 2014 bij de gemeenteraadsverkiezingen.
Er zijn zelfs bestuurder die met mooi praterij voorop lopen met de bezuinigingen . Ze praten over
“vergroting van eigen kracht”,
“inzet van vrijwilligers”en
tegen bijstandsloon werken.
“De kanteling” heet dat in jargon.
Ze hebben het echter nooit over het alternatief inleveren van de relatief hoge salarissen maar wel over de mogelijkheid om tientjes te pikken van de “kleine” mensen.
Wat zal de rijksoverheid blij zijn met deze gemeentebestuurders.
Het maken van een gemeentebegroting is tegenwoordig zoiets als kijken in een glazen bol. Niet alleen door de AU maar zeker ook door de op handen zijnde decentralisaties en de kortingen in de SW. We kunnen niet meer zonder het scenariodenken, met daaraan gekoppeld een stevig risicomanagementAlleen op die manier breng je de raad in positie om keuzes te kunnen afwegen.
Hoewel ik erg blij ben dfat nu ook een hoogleraar het signaal afgeeft hoef je natuurlijk geen hoogleraar te zijn om dit probleem te zien. Ik maak zelf elk jaar een gemeentebegroting en loop al een aantal jaren tegen dit probleem aan. Naar mijn mening begint de onduidelijkheid en de wispelturigheid van de rijksoverheid een vorm van onbehoorlijk bestuur te worden. Wij zijn voor 40% van de inkomsten afhankelijk van de AU. Een kleine mutatie daarin heeft al gauw grote gevolgen.
Het geeft in elk geval aan hoe weinig serieus de rijksoverheid de lagere overheden neemt.