Vier manieren om te bezuinigen

Zware tijden, nieuwe taken. Meer dan ooit moet een gemeente haar best doen om de begroting gezond te houden.

Werk genoeg voor Arie Teeuw dus, als kenner van het onderwerp, of meer specifiek: van “creatief bezuinigen bij gemeenten”. Als gemeenteambtenaar begon Teeuw in de sociale hoek, waarna hij geleidelijk opschoof naar de financiële kant van het verhaal.

In Venray mocht hij jaren later aan de slag met de heropbouw van de gemeente na het uitroepen van de Artikel 12-status. “Zo leer je het vak wel”, zegt Teeuw, die momenteel door het land rijdt om gemeenten bij te staan bij hun bezuinigingsoperaties. En dat creatief, maar wat betekent dat eigenlijk?

“Goede vraag”, lacht Teeuw. “Het gaat er in de basis om dat je het idee moet loslaten dat je dit telkens weer op dezelfde manier kan doen. Alle gemeenten verschillen van elkaar, maar ook naar de verschillende beleidsterreinen moet je anders kijken.”

Waar begin je mee?
“Met de cijfers natuurlijk”, zegt de bezuinigingsadviseur. “Maar ik neem ook de politieke voorkeuren mee in mijn analyse van de mogelijkheden. Verder spiegel ik het financiële beeld met dat van vergelijkbare gemeenten.”

En dan?
“Het is daarna belangrijk de ‘regel van veel’ in acht te nemen. Op wegen is bijvoorbeeld vaak meer te besparen dan op cultuursubsidies. Zoals gezegd houd ik hierbij rekening met de politieke voorkeur, die ik door programma’s, besluiten en moties in kaart breng.”

Maar die mogen noodzakelijke besluiten toch niet altijd in de weg staan?
“Nee, er zijn vaak ook pijnlijke keuzes nodig. Daarom houd ik hei-dagen met bestuurders na het afronden van mijn scan en onderzoek. Daar dwingen ze zichzelf tot keuzes. Ook moet je nuchter kijken naar de mogelijkheden. Als het gaat om re-integratie moet je de vraag stellen of je veel gaat investeren in de ijzeren voorraad werklozen of dat je energie steekt in het verminderen van de instroom bij de poort.”

Wat levert het meeste op?
“Dat is de vraag, ja.”

Toch is het vaak schaven en lasten verhogen in gemeenten, of niet?
“Dat schaven hoort er soms bij, maar niet als hoofdmoot. Vaker zie ik dat bepaalde voorzieningen niet meer als kerntaken worden gezien. Gemeenten stellen zich bijvoorbeeld de vraag of ze wel de eigenaar moeten zijn van een voetbalveld, of een begraafplaats.”

En de lasten?
“Ik heb pas twee keer meegemaakt dat die vaak zo verafschuwde ozb omhoog ging, maar de colleges van die gemeenten waren prima in staat om de inwoners uit te leggen waarvoor ze betaalden. De keuze was het niveau van de voorzieningen hoog te houden en dat werd goed begrepen. Als je voorheen een stuk minder vroeg dan vergelijkbare gemeenten helpt dat natuurlijk ook weer mee bij de uitleg over de lastenverzwaring.”

Wat kan je nog meer doen om te bezuinigen?
“Er zijn grofweg vier mogelijkheden. Je doet taken minder of niet, past het profijtbeginsel toe door gebruikers te laten betalen, gaat efficiënter werken of je doet technische aanpassingen.”

Technische aanpassingen?
“Je kan bijvoorbeeld sleutelen aan de afschrijftermijnen. Bepaalde materialen, zoals riolen, bieden je die mogelijkheid omdat hun kwaliteit enorm is verbeterd.”

Heb je nog meer van dit soort tips?
“Ja. Kijk of je de kosten van het straatvegen hebt verwerkt in het rioolrecht. Verkoop gemeentelijk vastgoed. Stoot een taak in een keer af, want het langzame afbouwen van werk leidt alleen maar tot kosten en teleurgestelde werknemers. En kies ervoor niet te fuseren.”

Nee?
“Zeker niet de komende jaren. Gemeenten zouden niet bezig moeten zijn met hun eigen organisatie maar met alle nieuwe taken. Sowieso heb ik nooit gezien dat grootte van belang is voor de kwaliteit van de organisatie. Het gaat om gedreven mensen. Dat bepaalt de kwaliteit.”

Om de eigen organisatie dus, waarop nog mooi te bezuinigen valt?
“Ja, ook daar is soms winst te halen, maar er zijn veel gemeenten die heel strak georganiseerd zijn. En de ambtenaren die ik zie werken meestal hard en met een hart voor de samenleving. Efficiënter werken is dan ook maar een van de vier manieren om te bezuinigen.”

En laten we de inhuur van externe adviseurs niet vergeten?
“Ja”, lacht Teeuw. “Maar als je op mij doelt, kan ik mezelf verdedigen dat ik minder dan één procent van het te besparen bedrag vraag. Uurtje-factuurtje doe ik niet. Dan lever ik toch veel meer op voor gemeenten.”

Arie Teeuw gaat columns schrijven voor Gemeente.nu. Maandelijks zal Teeuw zijn licht werpen op de mogelijkheden om geld te besparen.