Gemeenten die ‘stelselmatig onderzoek’ doen naar burgers overtreden de privacywetgeving. Dat bevestigen de ministers Bruins Slot (Binnenlandse Zaken) en Weerwind (Rechtsbescherming) in een brief aan de Tweede Kamer.
‘Stelselmatig onderzoek is niet toegestaan aan ambtenaren, zo lang er geen specifieke wettelijke grondslag voor bestaat,’ schrijven de ministers. ‘Het is evenmin toegestaan dat gemeenteambtenaren gebruikmaken van een privé-account of een fictief account op sociale media om toegang te krijgen tot informatie die niet voor een ieder toegankelijk is.’
Het hoge woord lijkt er hiermee uit voor het kabinet, bijna een jaar nadat onderzoekers ernstige kanttekeningen plaatsten bij de online werkwijzen van gemeenten. Het volgen van inwoners met het oog op openbare orde en veiligheid was op dat moment op veel plaatsen al staande praktijk, bleek uit een kritisch rapport.
‘Geen kennis van regels’
Daarbij zouden de lokale overheden regels op het gebied van privacy niet goed kennen, en deze mogelijk dan ook niet op de juiste manier naleven, aldus de onderzoekers.
Van de ondervraagde ambtenaren zei 95 procent dat hun gemeente aan online monitoring van burgers doet. Meer dan de helft (54 procent) had daar echter geen protocol of beleid voor opgesteld. Dit diende snel te veranderen, aldus de opstellers van het rapport. In hoeverre gemeenten echt hun boekje te buiten gaan, bleef enigszins in het midden.
Wachten op opheldering
De verantwoordelijke minister destijds, Ollongren, kon die opheldering ook niet direct geven aan de Tweede Kamer. ‘We moeten eerst een beter beeld hebben,’ stelde ze. Later meende de VNG dat de monitoring van burgers weliswaar zonder grondslag was, maar voor zover bekend niet te ver ging.
In het grijze gebied kunnen gemeenten wel degelijk legitieme doelen hebben voor inbreuken op de privacy. Stoppen met digitaal observeren zou zelfs geen optie zijn, vanwege de veiligheidsrisico’s die daarmee samenhangen.
Het kabinet stelt daarbij nu dat intensieve monitoring vanuit het gemeentehuis een harde wettelijke basis mist. Dat is niet verwonderlijk, want de nieuwste werkwijzen zouden zelfs niet passen binnen de bestaande wettelijke kaders voor inlichtingendiensten. Gemeenten en andere overheden verzamelen ondertussen gegevens op dezelfde of vergelijkbare manieren, merkte de toezichthouder voor die diensten al op.
Nog meer onderzoek
Het kabinet bevestigt noch ontkent feitelijk nog steeds dat sommige gemeenten over de schreef gaan met het in de gaten houden van inwoners. Maar de laatste brief laat weinig ruimte voor twijfel dat het misgaat. Het fijne daarvan moet binnenkort duidelijk worden uit nieuw onderzoek van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC) van het ministerie van Justitie en Veiligheid.
‘Het onderzoek heeft als doel om in kaart te brengen wat de meest voorkomende onduidelijkheden en problemen zijn binnen overheidsorganisaties bij de naleving van de AVG, welke bepalingen in de praktijk niet goed worden nageleefd en welke oorzaken daarvoor vallen aan te wijzen. Het onderzoek doet tevens suggesties voor verbetering,’ schrijven de bewindslieden.
De uitkomsten van het WODC-onderzoek ontvangt de Tweede Kamer nog dit kwartaal.
hier is alleen sprake van stelselmatig onderzoek door gemeenten. Is het niet zo dat dit ook voor andere overheidsdiensten geldt? Mensen met handicaps of chronische ziekten worden al meer dan 10 jaar stelselmatig geobserveerd door de Belastingdienst en ieder jaar wordt hun aangifte doorgespit waarbij alle wetten genegeerd worden en de internationale wetgeving grof overtreden wordt. Het excuus van de behandelaars van de belastingdienst is dan dat zij dat mogen en dat zij niets met de andere wetten of internationale wetten te maken hebben. Vervolgens merken we dat deze dames en heren er ieder jaar meer en meer regels bijverzinnen, die nergens in de wetgeving zijn terug te vinden. Een oud collega van de belastingdienst typeerde het als: dan zit er weer zo’n snotneus die moet scoren en die niet is opgeleid dit soort werk correct uit te voeren. Maar de gehandicapten en chronisch zieken zijn hier de dupe. Hier wordt duidelijk fraude gepleegd en de Belastingdienst houdt de fraudeplegende ambtenaren de hand boven het hoofd.