Moet het Bureau Bibob adviesaanvragen van gemeenten formeel kunnen weigeren? De VNG vindt van niet en ook de Raad van State is kritisch. Minister Grapperhaus van Justitie zet dit plan desondanks door.
Dat blijkt uit het wijzigingsvoorstel dat Grapperhaus deze week heeft ingediend bij de Tweede Kamer voor de Wet bevordering integriteitsbeoordelingen door het openbaar bestuur (Wet Bibob). De wet is van toepassing op alle soorten vergunning- en subsidieaanvragen. Als de gemeente voldoende hard kan maken dat de vergunning zal worden gebruikt voor criminele doeleinden, is er een weigeringsgrond. Gemeenten krijgen in het voorstel vooral nieuwe bevoegdheden, maar het Bureau Bibob dus ook.
‘Praktijk werkt al zo’
Als de lokale overheid er zelf niet uitkomt, kan ze het Bureau om een advies vragen. Het landelijke punt heeft daarvoor meer expertise en bevoegdheden. Grapperhaus wil vastleggen dat het Bureau in het vervolg ‘nee’ kan zeggen tegen zo’n aanvraag indien de gemeente ‘onvoldoende gebruik heeft gemaakt’ van haar eigen bevoegdheden. Niet omdat er problemen mee spelen, maar om te ‘verankeren’ wat in de praktijk al zo werkt, aldus de bewindsman.
De Raad van State is hier desondanks niet enthousiast over. De regeringsadviseur stelt ‘dat het ook voordelen heeft dat het onderzoek nu nog in hoofdzaak is geconcentreerd bij het Bureau. Het Bureau kan de kwaliteit van het onderzoek en een landelijk uniforme toetsing waarborgen. Het is niet zeker dat dat ook het geval zal zijn in de nieuwe situatie’. Het lijkt echter de vraag of de feiten wel helemaal bekend waren bij de formulering van dit advies.
Minister wijst op cijfers
Grapperhaus wijst er fijntjes op dat verreweg de meeste onderzoeken al door bestuursorganen – hoofdzakelijk gemeenten – worden uitgevoerd. Het Bureau beperkt zich tot enkele honderden onderzoeken per jaar (274 volgens het jaarverslag 2017). Volgens een telling uit 2014 die de minister aanhaalt, stelden bestuursorganen in dat jaar zelf 6000 onderzoeken in.
De bewindsman pareert daarmee vrij gemakkelijk de kritiek en houdt vast aan zijn plan. Toekenning van nieuwe bevoegdheden aan gemeenten, zoals de mogelijkheid om ook justitiële gegevens van geldschieters en andere betrokkenen op te vragen, zal leiden tot nog minder adviesaanvragen bij het overbelaste Bureau. Dat is tenminste wat de minister verwacht.
Toch ook tevreden
Het weigeringsrecht van het Bureau zou een tegenvaller zijn voor gemeenten. De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) keerde zich althans eerder al tegen dit onderdeel van het wetsvoorstel. ‘Om onnodige adviesaanvragen te voorkomen zou ons inziens een gezamenlijk opgesteld afwegingsprotocol voor gemeenten een goede voorziening zijn,’ opperde VNG-directeur Kriens om de minister tegemoet te komen.
De uitbreiding van de bevoegdheden ziet de VNG niettemin als waardevol in de aanpak van ondermijnende criminaliteit. De raad is terughoudender en wijst er nog maar eens op dat de wet ‘diep kan ingrijpen in de rechtspositie van burgers. De inbreuk op de privacy moet opwegen tegen de bescherming van het openbaar belang, en er moet ‘een zeer stringent regime gelden voor de verstrekking van persoonsgegevens’.
