• Skip to primary navigation
  • Skip to main content
  • Skip to primary sidebar
  • Skip to footer
  • Contact
  • Nieuwsbrief

Gemeente.nu

Nieuws voor gemeenten

  • Bedrijfsvoering
    • Aanbestedingen
    • AI
    • Belastingen
    • Burgerzaken
    • Communicatie
    • Digitalisering
    • Financiën
    • Ondernemersbeleid
    • Organisatie
    • Privacy
    • Vergunningen
  • Sociaal
    • Bijstand
    • Decentralisatie
    • Integratie
    • Jeugdzorg
    • Onderwijs
    • Ouderen
    • Schuldhulp
    • Sport
    • Werk
    • Wmo
  • Veiligheid
    • Boa
    • Cybersecurity
    • Evenementen
    • Handhaving
    • Ondermijning
    • Openbare orde
  • Ruimte & Milieu
    • Afval
    • Bodem
    • Bouw
    • Duurzaamheid
    • Energie
    • Infrastructuur
    • Leefomgeving
    • Omgevingswet
    • Smart city
  • Loopbaan
    • Cao
    • Integriteit
    • Leiderschap
    • Mobiliteit
    • Ontwikkeling
    • Pensioen
  • Bestuur
    • College
    • Gemeenteraad
    • Participatie
    • Samenwerking
    • Raadsledennieuws (archief)
  • Partners
    • KaFra Housing
    • KPN
    • Lefebvre Sdu
    • Segment
  • Whitepapers
  • Opleidingen

Opinie Samenwerking verstoort samenhang in lokale politiek

11 april 2020 door Rob de Greef

Lees voor

Samenwerking tussen gemeenten verhoudt zich moeizaam tot andere zaken. De gepolitiseerde raad moet een ‘integrale afweging’ maken, vinden we bijvoorbeeld. Maar hoe zorg je voor samenhang terwijl bevoegdheden via de achterdeur verdwijnen?

Eerder ging ik in op de roep om politisering, afgezet tegen het idee dat gemeenten vooral opgavegericht of slagvaardig moeten samenwerken. Nog zo’n paradox hangt hiermee samen. In de basis is het uiteraard de gemeenteraad die moet beslissen: welke middelen gaan waarnaartoe? En ten koste van wat, of moeten de gemeentelijke belastingen misschien omhoog? Dat is de theorie. De praktijk is weerbarstiger.

Beperkt inkomsten genereren

Zo kan een gemeente redelijk vrij beslissen aan welke doeleinden geld wordt uitgegeven, maar is de mogelijkheid om extra inkomsten te genereren beperkt. Het Rijk dat via afspraken over decentralisatie-uitkeringen nog meer op uitgaven stuurt, draagt niet bij aan politieke keuzes op gemeentelijk niveau. Dat was trouwens ooit de reden om terughoudend met specifieke uitkeringen om te gaan. Misschien dat Den Haag zich na de beoogde wijziging van de Financiële-verhoudingswet opnieuw zal voornemen terughoudender te zijn.

Op papier geen bevoegdheden

Maar de praktijk is ook weerbarstig door allerlei vormen van samenwerking tussen gemeenten. Bij de invoering van de Gemeentewet heeft de wetgever het zogenaamde collegialiteitsbeginsel gehandhaafd. Dat betekent dat een wethouder altijd namens het college handelt, en dat dus ook het volledige college aangesproken kan worden op het handelen van een wethouder. Wethouders hebben formeel geen eigen bevoegdheden of verantwoordelijkheden. Op die manier moet ook verkokering van het ambtelijk apparaat worden voorkomen.

Toch verkokering

Maar die verkokering vindt via de band van samenwerking wel degelijk plaats. Grote delen van de voormalige afdelingen vergunningverlening en handhaving zitten in de omgevingsdienst, de voormalige sociale dienst is ingetrokken bij een regionale sociale dienst of werkbedrijf, de afdeling heffing en invordering maakt deel uit van een belastingsamenwerking, de afdeling archivering van een regionaal archief of regionaal historisch centrum, enzovoort.

Deze diensten, die vaak zelfs in aparte gebouwen en andere gemeenten zitten, stemmen nog wel met elkaar af. Maar ze worden allesbehalve ‘collegiaal’ aangestuurd. Dat kan ook niet, omdat in die diensten meerdere deelnemers zitten, vaak in wisselende samenstelling.

College kan overstemd worden

De verantwoordelijk wethouder gaat als vertegenwoordiger van het college naar het algemeen bestuur van een dergelijke gemeenschappelijke regeling. Tot zover wordt de collegialiteit nog niet doorbroken. Maar het college kan de eindbeslissing niet meer nemen, die ligt immers doorgaans bij het algemeen bestuur (in elk geval bij delegatie van bevoegdheden). Het college is dus nog maar deels bevoegd én deels verantwoordelijk. Het college kan simpelweg overstemd worden binnen dit algemeen bestuur.

Politieke keuzes in de raad

Terug naar de politieke afwegingen die de gemeenteraad moet maken. Stel: bij de regionale sociale dienst ontstaat een tekort. Dat moet aangevuld worden en het algemeen bestuur beslist tot een verhoging van de gemeentelijke bijdrage. De wethouder van uw gemeente heeft gevochten als een leeuw om de verhoging te voorkomen, maar werd gepasseerd in het algemeen bestuur. De gemeente moet verplicht meer gaan bijdragen.

Want het budgetrecht voor een gemeenschappelijk openbaar lichaam ligt bij het algemeen bestuur – en dus niet bij de gemeenteraad, voor alle duidelijkheid. Stel nu dat ook de omgevingsdienst met een tekort zit. Zelfde situatie, zelfde uitkomst. Dat betekent dat de raad al tweemaal extra moet gaan betalen. De keuzes om zaken anders te organiseren of prioriteiten te verleggen, verdampen op die manier.

Woud aan samenwerkingsverbanden

Waren deze tekorten binnen de eigen gemeentelijke organisatie ontstaan, dan hadden raadsleden het college kunnen dwingen andere prioriteiten te stellen, te bezuinigen op personeel of te snoeien op een ander terrein. Het is deze vorm van het afwegen van verschillende politieke belangen, die haast niet meer mogelijk is door het woud aan gemeentelijke samenwerkingsverbanden.

Dat geldt niet alleen voor gemeenschappelijke regelingen, maar tot op zekere hoogte ook voor informele samenwerking en privaatrechtelijke samenwerkingen. Omdat ook daar vaak bindende overeenkomsten voor financiering onder liggen. En de gemeenteraad was nu juist in het leven geroepen als algemeen vertegenwoordigend orgaan om dit soort algemene belangenafwegingen te maken. Ook tussen beleidsdomeinen.

Uitholling democratie

Door de verkokering die het gevolg is van gemeentelijke samenwerking, verwordt de gemeenteraad steeds meer tot een functioneel vertegenwoordigend orgaan. Een gekozen orgaan, dat onwillekeurig voor een samenraapsel van beleidsdomeinen bevoegd is. Dat is een uitholling van de lokale representatieve democratie.

Tagged With: Gemeentewet, integraliteit, samenwerking Filed Under: Bestuur, Blog, Gemeenteraad, Samenwerking

Lees 3 reacties
Vorige artikel
Strijd tegen eikenprocessierups weer losgebarsten
Volgende artikel
Raadslid in spagaat

Reader Interactions

GERELATEERD

Noodzakelijk kwaad samenwerking gemeenten

Opinie Het noodzakelijke kwaad van samenwerking

Onlangs mocht ik voor Omroep Gelderland reageren op het vraagstuk ‘grip op gemeentelijke samenwerking’. Ik heb daarbij bewust stellig wat zaken neergezet. Zo noem ik samenwerking een noodzakelijk kwaad. Daarmee bedoel ik niet dat samenwerking tussen gemeenten slecht is. Mijn punt is dat deze samenwerking nu eenmaal noodzakelijk is in veel gevallen, ondanks alle problemen... lees verder

Onzorgvuldig en onrechtmatig met kosten

Opinie Onzorgvuldig en onrechtmatig met kosten

De Wet gemeenschappelijke regelingen (Wgr) kent regels die enigszins tegenstrijdig zijn. Dat geldt bijvoorbeeld bij begrotingswijzigingen. Mijn vorige blog ging over een catch-22 in de regels voor gemeentelijke samenwerking enerzijds en openbaarmaking anderzijds. Maar ook in de Wgr zelf vinden we voorschriften die met elkaar lijken te conflicteren en oplossingen niet dichterbij brengen. De begroting... lees verder

Regelingen Samenwerking gemeenten Wgr

Opinie Vormen van gemeentelijke samenwerking

Gemeentelijke samenwerking kent velerlei vormen. De regeling zonder meer, bestuursovereenkomst, bevoegdhedenovereenkomst en convenant: waar hebben we het over? In mijn vorige blog kwam al de regeling zonder meer aan bod, met name in relatie tot de centrumregeling. Conclusie was dat een regeling zonder meer een gemeenschappelijke regeling is, waarbij géén taken of bevoegdheden overgedragen of... lees verder

Comments (3)

  1. Gerard Heetman says

    14 april 2020 at 17:30

    Alleen al in de twee bovenstaande reactie een aantal voorbeelden hoe de gemeenteraden van de samenwerkende gemeenten toch nog grip op de besluitvorming in de GR kunnen houden. Er zijn in de loop van de jaren veel voorbeelden bedacht om de afstand tussen het lokale bestuur en de besluiten op regioniveau te verkleinen. Lokaal spreken belanghebbende inwoners de gemeenteraad en/of het college aan die bij een afstandelijke betrokkenheid moeten zeggen dat elders is besloten waar de belanghebbende last van heeft of duurder uit is. Hoe zo ‘De gemeente, de eerste overheid’?
    Rob legt de vinger op een terecht aantal zere plekken. Gemeenteraden moeten lessen trekken uit deze verschijnselen en actie ondernemen om hun rol terug te pakken.

    Beantwoorden
  2. Paul Walraven says

    14 april 2020 at 14:21

    Er zijn twee interessante brochures in omloop die in deze het vermelden waard zijn, te weten het essay Grip op samenwerking in de praktijk van Roeland Stolk, Rob de Greef en Laurens Vellekoop.
    En de brochure GRIP van de rekenkamercommissie Voerendaal door Lieve Schouterden. Behandel alle zaken m.b.t. Gemeenschappelijke Regelingen in een aparte commissie GR en bemens deze commissie door raadsleden uit de deelnemende gemeenten.

    Beantwoorden
  3. Joop Wikkerink, wethouder Aalten says

    11 april 2020 at 22:04

    Een herkenbaar dilemma voor zowel raadsleden als wethouders. In de gemeenten die de GR Laborijn (uitvoering Participatiewet) vormen t.w. Aalten, Doetinchem en Oude IJsselstreek is getracht een dun doekje voor het bloeden op dit dilemma te plakken. Overigens op advies van Rob zelf. We vormden een raadswerkgroep om de (beleidsmatige) zaken in de GR te volgen. Meesturen vanaf de voorbank i.p.v. op de achterbank zitten, was de gedachte. De inhoud en functie van deze werkgroep blijft een zoektocht. Niet in de laatste plaats door de opvattingen van diverse fracties zelf. Maar het is wat.

    Beantwoorden

Geef een reactie Reactie annuleren

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met *

Primary Sidebar

TOPVACATURES

Meer vacatures

LAATSTE ARTIKELEN

Tweede Kamer stemt voor woningwet die voorrang statushouders verbiedt

4 juli 2025

Bermgras als basis voor bouwpanelen of bodemverbeteraar

4 juli 2025

houten huis fabriek

Groene woningbouw noodzakelijk voor CO₂-reductie

3 juli 2025

Wijzigingen wetten en regels voor gemeenten per 1 juli 2025

2 juli 2025

Lokale journalistiek toekomstbestendig maken

2 juli 2025

GEMEENTE.NU PARTNERS

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’
  • Segment

‘Alles onder de Wet open overheid is openbaar, tenzij…’

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’
  • Segment

‘Nieuwe locatie voor een school roept vaak weerstand op’

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 
  • Segment

Crisisbeheer: voorbereiden op cyberaanvallen 

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling
  • Segment

Vernieuwend opleidingsaanbod gebiedsontwikkeling

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar
  • Segment

Leergang Ambtelijk Vakmanschap: groeien als ambtenaar

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’
  • Segment

‘Het oliemannetje in de gemeentelijke machine’

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment
  • Segment

Nieuwe trainingen informatieveiligheid bij Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze
  • Segment

Eigen academie Maastricht biedt medewerkers ruime keuze

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept
  • Segment

Burgerzaken gaat terug naar school: een nieuw concept

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6
  • Segment

20 juni: Informatiebijeenkomst Diplomalijnen NLQF-6

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden
  • Segment

Vijf adviezen om je team up-to-date te houden

De drie p’s van Segment
  • Segment

De drie p’s van Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling
  • Segment

Segment: partner in gemeentelijke ontwikkeling

De Wet open overheid is voor iedereen relevant
  • Segment

De Wet open overheid is voor iedereen relevant

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment
  • Segment

Het diploma Burgerzaken haal je bij Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’
  • Segment

‘Neem je bivak en je matties mee’

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 
  • Segment

Warmdraaien voor de Omgevingswet: praktische kennis voor een naadloze overgang 

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid
  • Segment

Vijf tips voor een betere dienstverlening en klantgerichtheid

‘Een feestje van de ceremonie maken’
  • Segment

‘Een feestje van de ceremonie maken’

Van bestemmingplan naar omgevingsplan
  • Segment

Van bestemmingplan naar omgevingsplan

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen
  • Segment

Bereid je voor op extra paspoort- en ID-kaartaanvragen

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker
  • Segment

Professioneel risicomanagement steeds belangrijker

Aan de slag met de Wet open overheid
  • Segment

Aan de slag met de Wet open overheid

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 
  • Segment

Nieuw: Leergang adviseur integrale gebiedsontwikkeling 

Zomerkorting bij Segment! 
  • Segment

Zomerkorting bij Segment! 

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 
  • Segment

Nieuw personeel in een financiële functie snel inwerken 

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden
  • Segment

Vermijd de valkuil van niet integer handelen door raadsleden

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen
  • Segment

Modules Burgerzakendiploma’s in Noord- en Zuid-Nederland te volgen

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou
  • Segment

Beleidsadviseur onderwijs? Deze nieuwe cursus is voor jou

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips
  • Segment

Beteugel agressie tegen publieke medewerkers – drie tips

Zo kom je tot een robuuste begroting
  • Segment

Zo kom je tot een robuuste begroting

Vijf redenen om voor Segment te kiezen
  • Segment

Vijf redenen om voor Segment te kiezen

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’
  • Segment

Online BRP-cursus: ‘Even wennen, maar veel geleerd’

Eerste Hulp bij Verkiezingen
  • Segment

Eerste Hulp bij Verkiezingen

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit
  • Segment

Juiste identiteitsvaststelling – belangrijker dan ooit

De missie van Segment
  • Segment

De missie van Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’
  • Segment

‘Met een integrale aanpak kun je de jeugd beter helpen’


Footer

Snel naar

  • Aanbestedingen
  • AI
  • Financiën
  • Handhaving
  • Integriteit
  • Leefomgeving

Meer Gemeente.nu

  • Nieuwsbrief
  • Facebook
  • Twitter
  • Linkedin
  • Events

Help

  • Adverteren
  • Contact
  • Spelregels

Powered by Lefebvre Sdu

  • Disclaimer
  • Privacy Statement & Cookieverklaring
lefebvre SDU