Wat is waar en vooral ook niet waar als het gaat om het leveren van een tegenprestatie door mensen die een uitkering ontvangen? “Het is een gevoelig onderwerp.”
In opinieblad Sprank worden tien nijpende vragen gesteld aan vijf kenners van het onderwerp. Het gaat om een juridisch adviseur, beleidsmedewerker, directeur van een regionale sociale dienst en twee projectleiders participatie en actief burgerschap. Samen geven zij meer duidelijkheid over de verplichte tegenprestatie, waarvoor gemeenten meer ruimte hebben gekregen dan eerder gedacht:
1) Gaat het wel over een tegenprestatie?
Juist de eerste vraag wacht nog op antwoord. De zogenoemde Tegenprestatiewijzer van Divosa, Stimulansz en Movisie moet hier duidelijkheid in brengen. Het hulpmiddel moet de gebruikers ervan via deelvragen naar het antwoord. Het wordt deze zomer verwacht.
2) Wat is het verschil tussen de tegenprestatie en re-integratie?
De tegenprestatie geldt voor iedereen die een uitkering ontvangt. Het doel van re-integratie is weer deelnemen aan de arbeidsmarkt. Het zal in de praktijk moeten blijken wie voor wat in aanmerking komt en of er mogelijk een mengvorm mogelijk is.
3) Hoe breng je dit als gemeente onder de aandacht?
“De tegenprestatie is een gevoelig onderwerp”, zegt Annemarie van Hinsberg, projectleider participatie en actief burgerschap bij Movisie. Daarom is het volgens Van Hinsberg zo belangrijk te communiceren vanuit de motivatie van uitkeringsgerechtigden, die vaak best willen bijdragen maar vrij allergisch zijn voor dwang. Dat leidt tot onnodig verzet, stelt de projectleider.
4) Hoe zijn maatschappelijke organisaties te motiveren?
Dit blijkt in de praktijk vrij eenvoudig te zijn. De maatschappelijke organisaties worden vaak getroffen door bezuinigingen. Mensen die zich willen inzetten, zijn meer dan welkom. Ook hier is het evenwel raadzaam goed te kijken wie op welke plek mooi past en dat vanuit zijn eigen motivatie. Ergo, maatwerk.
5) Hoe vind je de tegenprestaties die mogelijk zijn?
Ook hier worden gemeenten volgens de kenners mooi op weg geholpen door vrijwilligersorganisaties. Zij hebben al databanken met klussen, ook vaak met een systeem om mensen te matchen met het vrijwilligerswerk.
6) Hoe motiveer je mensen met een uitkering?
De bedoeling is natuurlijk om sancties te voorkomen. Het advies is wederom te kijken naar de talenten van die inwoners zelf. Het woord tegenprestatie wordt vaak vermeden door simpelweg te spreken over vrijwilligerswerk. Juist nu gemeenten meer ruimte hebben gekregen voor hun lokale uitvoering van de Wet werk en bijstand is het goed te kijken of mantelzorg bijvoorbeeld al voldoende is.
7) Hoe maak je geen dwangarbeid van tegenprestaties?
In Alblasserwaard wordt eerst gekeken of iemand aan het werk kan. Als re-integratie onvoldoende kans op een baan biedt, wordt gekeken welke tegenprestatie passend is. Vervolgens is het zaak te bepalen hoeveel uur per week redelijk is naast het voldoen aan de sollicitatieplicht.
8) Wat zijn de randvoorwaarden eigenlijk?
Het advies is goed te kijken wie door zijn WA-verzekering is gedekt voor eventuele ongelukken. Zo niet, dan is de gemeente verantwoordelijk voor de kosten. De ervaring is dat zorg- en welzijnsorganisaties de nodige begeleiding vaak niet kunnen bieden; vrijwilligersorganisaties kunnen dit vaak wel. Het zijn aandachtspunten.
9) Welke kansen liggen er?
De bedoeling is mensen op een positieve manier te laten meedoen in de gemeente. “Als een tegenprestatie een plicht is, omdat anders op de uitkering wordt gekort, kan dat een enorme stimulans zijn om wel buiten te komen”, denkt juridisch adviseur Evelien Meester. Het gaat dan om de tegenprestatie als emancipatiemiddel voor allochtone vrouwen die amper hun huis verlaten.
10) Welke druk staat nog op dit onderwerp?
Best veel nog, is de conclusie. Zeker raadsleden moeten worden geholpen bij het opstellen van een verordening over dit heikele onderwerp. Het advies is op voorhand een doel te stellen en de politiek daarin mee te krijgen. De publieke opinie is niet mild over de tegenprestaties, maar bij een goede insteek van de gemeente geven bijstandsontvangers meestal aan blij te zijn om nuttig bezig te zijn.
Op zich is het niet zo lastig, hoe om te gaan met de tegenprestatie.
Er is reeds onderzoek naar gedaan, zie bv de site van Divosa.
Het gaat om maatwerk. De knelpunten zijn het aanbod (indien men niet zelf een tp vindt), handhaving en de verdringing. Colleges hebben genoeg te kiezen vwb de invulling.
Laat niet enkel beleidsmakers en managers beslissingen nemen omtrent de tp maar betrek uitvoerenden erbij. Zij zien veelal snel waar de obstakels zitten.