Geweldsmiddelen zoals de wapenstok zijn wettelijk gezien ‘niet noodzakelijk’ voor buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s). Voor gemeentelijke handhavers zou de discussie moeten gaan over ‘beschermingsmiddelen’.
Dit stelt de nieuwe Wetenschappelijke Adviesraad Politie (Warp) in zijn eerste advies aan de landelijke korpschef. De Politiewet zou geen grond bieden om boa’s uit te rusten met bijvoorbeeld een wapenstok, waar de vakbonden al jaren op aandringen namens hun achterban.
Een wapenstok en pepperspray in de uitrusting van buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) leek in 2019 een reële optie door afspraken met toenmalig minister van Justitie Grapperhaus. Toch komt er nog weinig van terecht. Politie en justitie zouden gemeentelijke aanvragen volgens de boa-bonden dwarsbomen.
Strikt onderscheid
Om toch iets te doen tegen het gevoel van onveiligheid onder boa’s, pleit de Warp voor een nieuw ‘strikt onderscheid’ tussen geweldsmiddelen en beschermingsmiddelen. ‘Gemeentelijke handhavers kunnen beschikken over beschermingsmiddelen met het oog op een veilige taakuitvoering. De ontwikkeling van een kader daarvoor is aan de gemeenten en het ministerie van Binnenlandse Zaken.’
Overigens wordt al jaren gepleit voor duidelijkheid tussen gewelds- en zogenoemde verdedigingsmiddelen. De wapenstok staat in de wet als geweldsmiddel omschreven ter ondersteuning van de taak van boa’s. Maar niet als verdedigingsmiddel. Dat werd ook al gesignaleerd in 2022 op de Dag van de BOA, die in het teken stond van de bewapening van boa’s.
Geen plicht tot geweld
‘Politiebevoegdheden worden alleen aan anderen dan de politie toegekend voor zover noodzakelijk voor de uitvoering van de taak,’ benadrukken de Warp-adviseurs. ‘Anders dan voor de politie geldt voor gemeentelijke handhaving niet de plicht desnoods met geweld op te treden.’
Doordat boa’s die plicht niet hebben, zijn geweldsmiddelen voor hen niet noodzakelijk, zo redeneert de Warp: ‘Dat betekent dat er geen duidelijke basis is voor het toekennen van geweldsmiddelen op basis van het noodzaakcriterium.’
Fundamenteel verschil
In een eerste reactie noemt korpschef Janny Knol het advies ‘scherp, vernieuwend en tevens ambitieus’. ‘De politie heeft de wettelijke taak en verplichting de rechtsorde – desnoods met geweld – te handhaven. Dit is het fundamentele verschil met gemeentelijke boa’s,’ aldus Knol. ‘Van hen kan niet worden verlangd dat zij risicovolle situaties tegemoet treden en met gebruik van geweld hun taken uitvoeren. Tegelijkertijd is de uitvoeringspraktijk weerbarstig en kunnen boa’s in netelige situaties belanden die gevoelens van onveiligheid versterken’. Volgens Knul kan het advies worden meegenomen in de diepgaande beschouwing van het boa-stelsel dat door de minister van Justitie en Veiligheid is aangekondigd.
Gevoel onveiligheid
Moeten boa’s dan maar op pad zonder mogelijkheid om zich te verweren als het erom spant? ‘Er is alle reden om terughoudend te zijn bij het toekennen van geweldsmiddelen,’ schrijft de raad. ‘Het is wel, net als bij de politie, zaak om ervaren onveiligheid bij gemeentelijke handhavers zeer serieus te nemen.’
Het terugtrekken van de politie uit de openbare ruimte, maakt dat boa’s in dat gat zijn gesprongen, mét alle bijkomende risico’s. ‘In de praktijk betekent dit dat handhavers terechtkomen in situaties waarvan het de vraag is of het gezien de gevaarzetting verantwoord is en bij hun takenpakket past.’
‘Zelden’ boa-geweld
Maar aan de hand van cijfers relativeert de adviesraad de feitelijke risico’s. Traditionele criminaliteit, waar cybercrime en georganiseerde misdaad niet toe worden gerekend, laat al jaren een ‘spectaculaire afname’ zien.
‘Voor gemeentelijke handhavers is moeilijk vast te stellen hoe vaak zij met geweld worden geconfronteerd,’ constateert de Warp. Wel blijkt dat 1 op de 6 boa’s in 2022 zelf geweld rapporteerde. Volgens de adviseurs ‘geeft dit een indruk hoe zelden geweld door boa’s wordt aangewend’.
Het gevoel van onveiligheid neemt overigens niet alleen toe bij boa’s, maar ook bij de politie. ‘Er lijkt dus meer aan de hand te zijn.’ Het toenemende aantal bedreigingen zou hier een rol kunnen spelen.
Geef een reactie