De Tweede Kamerverkiezingen staan voor de deur. Om het stemproces in coronatijd zo veilig mogelijk te laten verlopen, zijn uitzonderlijk veel mensen nodig. Maar wat verdient werken op een stembureau anno 2021? Gingen de vergoedingen dit coronajaar omhoog? En hebben alle gemeenten nu genoeg stembureauleden?
Dit jaar staan de verkiezingen in het teken van buitengewone omstandigheden. Het stemmen moet ‘coronaproof’ gebeuren. Dit betekent een heleboel hygiënemaatregelen, zoals de bekende 1,5 meter afstand en extra of andere stemlocaties. Niet alle locaties zijn even geschikt. Sommige gemeenten wijken daarom ook uit naar bijzondere stemlocaties, van vrachtwagens tot drive-throughs.
Daarnaast zijn er deze verkiezingen veel extra handjes op het stembureau nodig, in totaal zo’n 70.000 stembureauleden. Zo is er in elk stemlokaal een extra lid aanwezig; die bewaakt of het niet te druk wordt en of iedereen zich houdt aan de voorgeschreven coronamaatregelen.
Presentiegeld: rangen en standen
Het grootste deel van de gemeenten is klaar voor de verkiezingen en heeft inmiddels genoeg mensen voor de verschillende functies op de stemkantoren. Elk stembureau heeft een voorzitter, leden en tellers. Het presentiegeld is niet wettelijk geregeld, zo schrijft de Kiesraad. Ieder gemeentebestuur bepaalt zelf of er presentiegelden worden toegekend en wat de hoogte daarvan is. In de praktijk zijn er flinke verschillen tussen de vergoeding voor een voorzitter, lid en teller.
De eerste krijgt meestal meer, maar die heeft dan ook de verantwoordelijkheid dat alle regels rond het stemproces goed worden nageleefd. De laatste ontvangt doorgaans het minst. De vergoeding is in de regel niet belastingvrij, er moet gewoon inkomstenbelasting over worden afgedragen.
Dit jaar kan op verschillende plekken vervroegd worden gestemd, op 15 en 16 maart. Tijdens deze aanloopdagen ligt de gage vaak iets lager dan op de 17e, de échte verkiezingsdag met de meeste drukte.
Wat betaalt het dit jaar?
Loont het werken voor de democratie dit jaar nog een beetje? Volgens de rijksoverheid betaalt het werk als stembureaulid gemiddeld 100 tot 150 euro. Een stemmenteller moet zich tevreden stellen met minder, die vangt slechts rond de 40 euro. Eerder berichtte Gemeente.nu ook over werken op een stembureau, toen in het kader van de Europese verkiezingen in 2019. We legden de cijfers over de verdiensten toen en nu naast elkaar.
In de gemeente Zaanstad kreeg de voorzitter van het stembureau in 2019 322 euro. Een lid kreeg 232 euro en een teller 58 euro. De vergoeding voor 17 maart is voor alle functies gelijk gebleven, zo vinden we op de website van Zaanstad. Alleen voor het vervroegd stemmen op 15 en 16 maart ligt het tarief iets lager: voorzitter en lid ontvangen dan respectievelijk 264 en 174 euro.
In Breda lag de vergoeding voor voorzitters en leden destijds een stuk lager: 150 en 125 euro. Maar de Brabantse stad doet er nu een schep bovenop. Op 15 en 16 maart verdient een voorzitter 230 euro, een fikse verhoging. Voor eenvoudige stembureauleden gaat het minder hard, die nemen ditmaal 130 euro mee naar huis. Maar, op 17 maart gaan de bedragen verder omhoog: 290 en 225 euro. Tellers krijgen die dag 60 euro.
Haarlem vergoedde in 2019 voorzitters 200 euro per dag. Leden van het stembureau ontvingen 80 euro per dagdeel, en 160 als iemand de hele dag actief was. Stemmentellers kregen toen 35 euro. Deze Haarlemse vergoeding was volgens het stadsbestuur wat aan de lage kant, zo schrijft het Haarlems Dagblad. ‘Daarnaast heeft de gemeente gemerkt dat het steeds lastiger is om voldoende personeel te vinden voor de bemensing van stembureaus. Om stadsgenoten te enthousiasmeren, zijn de bedragen bijgesteld,’ meldt het dagblad. Een voorzitter krijgt nu 225 euro, leden ontvangen 180 euro en tellers 50 euro.
Vergoedingen en verschillen
Een online ronde langs verschillende gemeentelijke sites laten vergelijkbare vergoedingen zien, en ook weer verschillen. Zo krijg je in de gemeente Emmen als voorzitter 195 euro, als stembureaulid 125 euro, en voor de teller rest er 40 euro plus 30 euro voor de voorbereidende e-learning.
In de gemeente Leiden krijgt op 17 maart de voorzitter 170 euro toegestopt, een stembureaulid ontvangt er 155 euro en een teller incasseert 30. Tijdens de voorafgaande rustigere dagen liggen ook hier de bedragen lager. Maar Leiden pakt uit met een extra: voorzitters én leden van de stembureaus ontvangen tevens een cateringvergoeding van 25 euro.
In de gemeente Meierijstad ontvangt een voorzitter de eerste twee dagen 175 euro, een stembureaulid 145. Op 17 maart ontvangen ze respectievelijk 225 en 195 euro. De teller strijkt 40 euro op. En: ‘Vanuit de organisatie wordt gezorgd voor broodjes, drinken en een versnapering.’
Coronatoeslag
In de gemeente Waalwijk krijgen stembureauleden dit jaar een coronatoeslag. Door de coronamaatregelen wordt er meer van hen gevraagd dan tijdens andere verkiezingen, aldus de gemeente. De voorzitter krijgt 50 euro coronabonus, een lid 25 euro en een teller 10. De vergoedingen lijken op veel plekken in ieder geval niet minder te zijn dan wat de rijksoverheid aangeeft. Of een hogere vergoeding leidt tot meer animo? De bovengenoemde gemeenten hebben sowieso genoeg mensen achter de hand.
Genoeg vrijwilligers?
We vroegen een aantal van de tien gemeenten die op 1 maart nog niet genoeg mensen hadden, hoe het er nu voor staat. Verschillende gemeenten geven aan dat ze inmiddels genoeg vrijwilligers hebben, zoals de gemeenten Alphen-Chaam, Altena, Kerkrade, Maasdriel, Berg en Dal, Pekela en Veendam. In sommige gemeenten zijn reserveleden nog wel welkom.
Goed gevulde reservelijst
Een woordvoerder van Altena licht toe: ‘We hadden na de landelijke campagne en onze eigen aandacht voor het werven van stembureauleden al snel genoeg leden. Daarop hebben we besloten niet actief meer te werven en het aanmelden stop te zetten. Helaas kregen we in de loop van de tijd toch nog redelijk wat afmeldingen, onder andere vanwege het coronavirus. Daarom hebben we de mogelijkheid tot aanmelden toch weer opengezet, zodat ook de reservelijst goed gevuld blijft. Inmiddels is dat het geval en zijn we niet met spoed op zoek naar nieuwe leden.’
Ook in Den Haag gaat het de goede kant op, zo laat een woordvoerder weten: ‘Middels een succesvolle wervingscampagne hebben we ondertussen ongeveer 6275 stembureauleden en reserveleden geworven. Op dit moment zoeken we nog ongeveer 100 stembureauleden, waarvan voornamelijk reserveleden voor de telfuncties op woensdag. We vertrouwen erop dat dit goedkomt. In principe zijn alle stembureaus al voldoende bemenst. Wel willen wij in deze coronatijd het zekere voor het onzekere nemen en zetten daarom ook in op het werven van reserve-stembureauleden. Reserve-stembureauleden zijn van groot belang om de verkiezingen goed te laten verlopen. Juist in deze coronatijd kan het natuurlijk voorkomen dat stembureauleden zich moeten afmelden, bijvoorbeeld vanwege gezondheidsklachten.’
In het geval van acute uitval van één of meer stembureauleden kunnen gemeenten altijd nog gebruikmaken van de reservepool die door het ministerie van BZK is ingericht, meldt de VNG.
Werven veel intensiever
Hoe lukte het uiteindelijk genoeg mensen te werven? De gemeente Alphen-Chaam gaf er veel publiciteit aan, zette haar netwerk in en veel ambtenaren werken mee. Maar een ‘veel intensiever traject’ was het wel, aldus een woordvoerder. ‘Al met al zijn er veel meer stembureauleden nodig dan in omstandigheden zonder corona.’ De gemeente Pekela zette geen extra maatregelen in om te werven, maar gebruikte bestaande middelen zoals website, social media en lokale krant. Kerkrade zette ook de gemeentelijke communicatiemiddelen in richting inwoners en schreef eerder alle verenigingen aan om te helpen.
Veendam: ‘De afgelopen maanden hebben wij, aansluitend bij de landelijke campagne, mensen opgeroepen om zich aan te melden als stembureaulid. Hierdoor hebben zich veel mensen aangemeld. Daarnaast zijn alle stembureauleden die bij vorige verkiezingen actief waren aangeschreven om wederom stembureaulid te zijn. Er zijn geen extra maatregelen genomen, zoals bijvoorbeeld een hogere vergoeding.’
Meer weten over de verkiezingen? Gemeente.nu volgt de ontwikkelingen hier op de voet.
Wat krijgt een reserve lid bij niet ingezet worden.
Ik wil aanmelden voor vrijwilligers stem bureau 17maart
En hoeveel aanmelders zijn ‘vergeten’? Via de landelijke campagne-site zijn aanmeldingen lang niet altijd goed gegaan, waardoor er vrijwilligers ‘verloren’ zijn gegaan. Deze onzorgvuldige verwerking kan op een ander moment ertoe leiden, dat mensen zich niet meer zullen opgeven voor dit werk. En dat zou heel jammer zijn met de toenemende vergrijzing.