Net als onder meer gemeenten en het Veiligheidsberaad is de Raad van State (RvS) uiterst kritisch op de voorgestelde Asielwet, ook wel spreidingswet genoemd. Nu het advies binnen is komt de inwerkingtreding weer een stap dichterbij. Verder is er zicht op een ontvangstlocatie voor asielzoekers in Alkmaar, wordt de crisisnoodopvang weer verlengd en is gemeenten gevraagd derdelanders uit Oekraïne voorlopig te blijven opvangen.
Vorige week had verantwoordelijk staatssecretaris Van der Burg bijeenkomsten met de Landelijke Regietafel Migratie en Integratie en het Veiligheidsberaad. In het verslag schrijft de bewindsman dat na het advies van de RvS ‘weer een volgende stap kan worden genomen met het oog op inwerkingtreding’. Na eventuele aanpassing van het wetsvoorstel naar aanleiding van het advies, kan het eindelijk bij de Tweede Kamer worden ingediend.
Ontvangstlocatie
‘In het verlengde daarvan heeft zich een veelbelovende ontwikkeling voorgedaan bij de zoektocht naar nieuwe aanmeldcentra.’ Hij doelt daarmee op de gemeente Alkmaar die een Centrale Ontvangstlocatie (COL) in een voormalig belastingkantoor wil openen. ‘Met de mogelijke realisatie van een zogeheten ontvangstlocatie ontstaat perspectief op betere spreiding bij de start van het asielproces.’
Verlengen crisisnoodopvang
Ook werd er gesproken over de 19.000 opvangplekken die Van der Burg in juli verwacht en de opvang van derdelanders uit Oekraïne, die op 4 maart wijzigt. Hij heeft het Veiligheidsberaad gevraagd de crisisnoodopvang te verlengen tot het aantal benodigde opvangplekken is gerealiseerd, maar in ieder geval tot 1 juli 2023.
Derdelanders
Verder vroeg de staatssecretaris om derdelanders die op dit moment in de gemeentelijke opvang voor Oekraïense ontheemden verblijven ‘langer op te vangen, naar gelang opvangplekken bij het COA ontstaan’. Voor de VNG is dit geen oplossing: ‘Wat deze fasering precies inhoudt, hoe het tijdspad eruit ziet en welke verantwoordelijkheden daarbij horen, moet nog nader worden uitgewerkt. Gemeenten blijven in onzekerheid over de haalbaarheid, uitvoerbaarheid en uitlegbaarheid van dit voorstel,’ aldus de gemeentekoepel in een reactie.
Advies RvS
De vraag is hoeveel tijd er nodig is voordat het voorstel ingediend kan worden. De kritiek in het advies van de Raad van State over de spreidingswet is niet mals. Veel aspecten zijn onduidelijk, de voorgestelde procedure voor de verdeling van asielzoekers over gemeenten is ‘onnodig complex’ en er is twijfel over de uitvoerbaarheid. Er worden flink wat aanpassing geadviseerd voor het naar de Tweede Kamer kan.
De kritiek komt grotendeels overeen met die van onder andere gemeenten en het Veiligheidsberaad. Bij de consulatie werden twijfels geuit over onder meer de snelheid, effectiviteit en kwaliteit van de wet.
Uitvoering
De Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) was daarbij ook kritisch over de uitvoering. ‘Het voorstel dat er nu ligt is complex en onnavolgbaar, zorgt voor vertraging en bevordert niet de evenwichtige spreiding van de opvangplekken over gemeenten. Ook voorziet het niet in voldoende opvangplekken vóór eind 2023.’
Volgens de RvS waren de gevolgen van de uitvoering ook nog eens niet goed te overzien bij de consultatie, omdat veel aspecten van de wet nog niet uitgewerkt zijn.
Nieuw stelsel
Het wetsvoorstel moet uiteindelijk permanent zorgen voor een nieuw stelsel van asielopvang. Daarbij wordt de opvang van asielzoekers beter verspreid onder de gemeenten, onder meer door een wettelijke verplichting. Net als veel andere partijen vindt de RvS ‘het noodzakelijk dat er een solide en duurzaam stelsel van asielopvang tot stand komt. De huidige situatie in de asielopvang maakt dit extra urgent’.
Complex
Maar de voorgestelde procedure is volgens het advies ‘onnodig complex en roept indringende vragen op of deze wel uitvoerbaar is’. De RvS schrijft hierover: ‘Gemeenten kunnen aan de ene kant opvangplaatsen bij de minister aanbieden en daarbij een bonus ontvangen. Aan de andere kant moeten ze op een later moment binnen de provincie met elkaar afstemmen welke gemeenten de overige opvangplaatsen gaan realiseren. Dat leidt tot onduidelijkheid over de precieze taakstelling.’
Ook vindt de RvS dat de verdelingsprocedure en de bonussen voor extra opvangplekken de solidariteit tussen gemeenten die de regering op het oog heeft geen goed doet. ‘Het heeft een competitief element in zich.’
Onduidelijk
Veel aspecten uit het wetsvoorstel zijn volgens het advies nog onduidelijk:
- De precieze rol van provincies en die van het Centraal Orgaan Opvang asielzoekers (CAO).
- De termijn waarbinnen de gemeenten de opvangplaatsen moeten realiseren. Die duidelijkheid is wel nodig is voor bijvoorbeeld het interbestuurlijk toezicht en de afhandeling van juridische procedures.
- De financiële randvoorwaarden.
- Hoe de verdeling van opvangplaatsen over provincies en gemeenten precies tot stand komt. Die verdeling is juist waar de wet om draait. ‘Het kan dus niet zonder meer op een later moment in bijvoorbeeld een algemene maatregel van bestuur worden geregeld.’
Oplossing
Aansluiting op de procedure die geldt voor huisvesting van statushouders is volgens het advies de oplossing. ‘Het zorgt voor een duidelijke wettelijke taakstelling voor alle gemeenten, maar geeft nog steeds de mogelijkheid samen te overleggen en afspraken te maken over het aantal opvangplekken dat iedere gemeente realiseert. Daarbij kan de opvang van asielzoekers en de huisvesting van statushouders in onderling verband worden bekeken en op elkaar worden afgestemd.’
Het wachten is nu op of en hoe Van der Burg het wetsvoorstel gaat aanpassen voor het naar de Tweede Kamer gaat. De VNG ziet in het advies van de RvS veel punten terug uit hun reactie: ‘een eenvoudiger stelsel met meer duidelijkheid voor gemeenten. We kijken uit naar de kabinetsreactie.’
Dank aan de @RaadvanState dat zij met een advies over de spreidingswet zijn gekomen. Wij zullen dit advies bestuderen.https://t.co/2As1m7A5Ye
— Eric van der Burg (@ericvanderburg) February 6, 2023
Het advies dat gegeven wordt over de ‘spreidingswet’ zit heel wat beter in elkaar de het wetsvoorstel tot nu toe. Ik mag hopen dat het advies serieus genomen wordt.
De financiële prikkels mogen verdwijnen. (Belonen dat iemand 75 % van een verplichting nakomt is belachelijk). En de procedure vertragen met een tweede fase is onlogisch.
Het wetsvoorstel zoals het er nu uit ziet zit vol met ontsnappingsluiken. Terwijl het juist gaat om een verplicht stelling.
Gemeentes hebben genoeg tijd gehad om vrijwillig de besproken taken op zich te nemen. Dat blijkt niet voldoende te werken. Laat dan vrijwillige karakter dan ook los en zet in op een oplossing die eenvoudig is en snel opvangplekken tot stand brengt.
Daarbij moet extra aandacht zijn voor AMA’s en mensen met PTSS. Niet voor dwarsliggende gemeentes. Die hebben hun rechten op bezwaar nu wel verspeeld.
Zolang immigratie nog verweven blijft met asielbeleid blijft dit dossier onwerkbaar en een puinhoop.