“Ja ja, de omgevingswet, ik weet precies wat er dan gebeurt.” Aan het woord is een beleidsambtenaar met wie ik in gesprek ben. Om begrijpelijke redenen zal ik zijn naam niet noemen. Hij neemt een slok van zijn koffie, zucht eens diep, en vervolgt: “Weet je, iedereen heeft de mond vol van burgerparticipatie. En met die nieuwe omgevingswet wordt dat alleen maar meer”. Peinzend roert hij in zijn koffie. Ik wacht even af, want hij heeft duidelijk meer te zeggen.
Hij neemt nog een ferme slok, verslikt zich bijna en kijkt mij bijna kwaad aan: “Het wordt er alleen niet beter op. Kijk maar hoe het altijd is gegaan. Komen we hier met prachtige plannen die we presenteren aan bewoners. Soms maandenlang aan gewerkt. En wat krijg je dan? Van die notoire zeurpieten die alleen maar dwarsliggen. Van die types die niks beter te doen hebben dan alles tot achter de komma uitzoeken en het kleinste foutje tot een blunder opblazen. Het gevolg is dat er weer allerlei procedures komen, bezwaarschriften, Raad van State noem maar op. Kost een kapitaal, alles wordt vertraagd en niemand wordt er beter van.”
Ik knik, want ik begrijp zijn positie. “Maar het levert toch ook mooie kansen op?”, probeer ik het gesprek wat te sturen.
“Kansen? Laat me niet lachen. Wat denk je als we nog veel meer in overleg moeten met burgers? Ik zie de ellende al voor me. Geloof me, dit gaat heel veel kosten en niks opleveren”.
Terwijl ik op weg ben naar een volgende afspraak overdenk ik de woorden van deze man. Ik deel zijn mening niet, maar ik snap wel waar die vandaan komt. Hij is meer dan 25 jaar gewend aan een bepaalde manier van werken. De nadelen die hij opnoemde herken ik ook. Dus is het niet vreemd dat hij verwacht dat burgerparticipatie in de praktijk nog veel meer bezwaar zal opleveren.
De keerzijde is natuurlijk dat er een nieuwe manier van werken aan het ontstaan is. Niet langer alles achter de tekentafel bedenken en dan pas presenteren. Nee, belanghebbenden in een eerder stadium uitnodigen om mee te denken, samen kaders stellen en in co-creatie tot planvorming komen. De ervaringen op dit gebied leren dat bezwaren juist drastisch afnemen. Dat is alleen niet zo eenvoudig te accepteren als je al zolang gewend bent aan dezelfde werkwijze.
Hier ligt dan ook de grootste uitdaging voor gemeenten. Een wet uitvoeren klinkt eenvoudig. Maar de intrinsieke motivatie van de ambtenaren bepaalt of dat een succes wordt of niet. En het valt mensen niet te verwijten dat ze in eerste instantie vasthouden aan het bekende. Ik zie veel gemeenten worstelen met dezelfde problematiek. Hoe dichten we de kloof met de samenleving? Hoe geven we burgerparticipatie op een constructieve manier vorm?
Daar zijn gelukkig antwoorden op. De vraag is of gemeenten bereid zijn om nu snel te handelen in dit veranderingsproces.
Over de auteur: Rob Janssen is trainer bij de VNG Winterschool Training ‘Burgerparticipatie 3.0’
