Ondanks goede resultaten stappen gemeenten weer af van een diftar-systeem, of aarzelen ze hierop over te gaan. De weerstand tegen het afrekenen per kilo restafval groeit. Voorstanders blijven er ook, maar in sommige gemeenten lijkt het animo al verdampt.
In een tumultueus raadsdebat afgelopen december sneuvelde de wens van GroenLinks-wethouder Glimina Chakor om in Groningen diftar in te voeren, oftewel gedifferentieerde tarieven voor afval. Het simpele idee hiervan is dat de vervuiler betaalt: hoe meer restafval een huishouden produceert, hoe hoger de rekening.
Een meerderheid van de raad vreesde voor de gevolgen. Bijvoorbeeld meer afval op straat en meer restafval in andere stromen, waarover geen taks wordt geheven. Het college wil de pro’s en contra’s nu verder onderzoeken en houdt het vaste tariefsysteem voor restafval – de tegenhanger van diftar – de komende twee jaar in stand.
Bevolking Haren wil diftar
Saillant is dat in het naastgelegen Haren, sinds 2019 onderdeel van Groningen, de bevolking wil vasthouden aan de eerder ingevoerde diftar-betaalwijze. Chakort zal het aankaarten bij minister Ollongren van BZK, zo heeft ze het Harense burgercomité toegezegd. In Haren waren 450 zienswijzen ingediend tegen de aangekondigde afschaffing van het betaalsysteem.
Het diftar-systeem zou voldoen aan de wens van veel inwoners om zelf invloed op hun afvalkosten te hebben. De Harenaars ervaren een vast tarief juist als vals spel, omdat ze daarmee flink duurder uit zijn. Volgens een enquête wil 82 procent de variabele tarieven behouden.
Afvalreferendum Arnhem
Arnhem voerde na een lange aanloop medio 2020 diftar in en zag de hoeveelheid ingezameld restafval flink afnemen. Omgerekend naar een heel jaar vloog het aanbod van niet-herbruikbaar afval per inwoner terug van 202 naar 124 kilo. Wel nam de vervuiling toe bij het ingezamelde PMD (plastic, metalen en drankpakken). Hiervoor gecorrigeerd kwam de hoeveelheid restafval per inwoner op 143 kilo.
Toch groeit de weerstand onder inwoners in Arnhem. Het aantal ‘bijplaatsingen’ en afvaldumpingen nam toe. Op initiatief van de SP-fractie, die ook in Groningen het verzet leidde, stemde het college in met een raadgevend referendum over de pas ingevoerde diftar-systematiek. De meerderheid van de raad zal de uitslag van dit niet-bindende referendum accepteren.
Zo’n 5000 Arnhemmers ondertekenden binnen een week de ondersteuningsverklaring voor het referendum, dat in maart samen met de verkiezingen voor de Tweede Kamer moet plaatsvinden.
Diftar beste optie
Afrekenen op diftar-basis is op een aantal grote gemeenten na, zoals Maastricht, Helmond en Nijmegen, vooral in kleine landelijke gemeenten ingevoerd. De helft van alle gemeenten ging al overstag. Maar hun aantal neemt niet meer toe, zo blijkt uit onderzoek van het uitvoeringsprogramma VANG-HHA.
Dit overheidsprogramma had als ambitie de hoeveelheid restafval in 2020 terug te dringen naar 100 kilo per inwoner jaarlijks (stand in 2019: 165 kilo). De diftar-aanpak bleek de beste optie om het VANG-doel te halen. In de Benchmark huishoudelijk afval hebben de 36 gemeenten die hierin slaagden, allemaal een variant van diftar ingevoerd.
Diftar-paradox
Het Noord-Hollandse Lisse voerde in 2017 betalen naar gebruik in. De jaarlijkse hoeveelheid restafval verminderde ook hier spectaculair: van 187 kilo naar 66 kilo per inwoner in 2018. Daarmee voldeed de gemeente in één slag aan het VANG-doel van maximaal 100 kilo. In een enquête zegt zo’n 80 procent van de Lissenaren bovendien voorstander van diftar te zijn.
Niettemin besloot de raad eind 2019 anders: het diftar-systeem was plotsklaps niet meer nodig. Inwoners zouden inmiddels voldoende gewend zijn aan goed scheiden, dus de financiële prikkel werd overbodig verklaard.
Ondanks het succes leidde het diftar-systeem (1,55 euro per inworp) tot een gat in de begroting van 850 duizend euro, leert een evaluatie in Lisse. De gemeente ontkomt niet aan wat in vaktaal de ‘diftar-paradox’ heet. In de meeste diftar-gemeenten zijn de kosten voor afvalbeheer lager dan elders. Dit succes keert zich als keerzijde tegen de gemeente, in de vorm van minder inkomsten.
Diftar-gemeenten boeken mooie milieuresultaten, maar tegenover de daling van variabele inkomsten staan onvoldoende financiële opbrengsten voor de gemeente zelf. Zo ook in Lisse. Dat dwingt het bestuur bijvoorbeeld te bezuinigen op de dienstverlening of de afvalstoffenheffing te verhogen.
Draagvlak allesbepalend
Het draagvlak onder de bevolking blijft allesbepalend voor het succes van diftar, laten de ontwikkelingen in Groningen, Haren en Arnhem zien. Elke gemeente kent voor- en tegenstanders, maar het kamp van de opponenten lijkt te groeien. Pijnpunten zijn de toename van zwerfafval en ‘afvaltoerisme’, waarbij bewoners hun zakken verslepen naar buurgemeenten. Opsporingsambtenaren moeten streng tegen eventuele bijplaatsingen optreden.
De vervuiling met restafval van andere stromen is ook een factor die het succes de diftar-aanpak ondermijnt. De kwaliteit van gft, PMD en textiel holt achteruit. De problemen met die laatste stroom zijn een doorn in het oog van goede doelen, zoals het Leger des Heils. Inzamelaars hebben al gedreigd te stoppen met het apart ophalen van gft als de vervuiling blijft toenemen.
De beste oplossing wordt niet steeds gezocht. DIFTAR Is een methode die er door gedrukt wordt tegen het belang in van burgers en milieu.
Het ingezameld plastic wordt o.a. uitgevoerd naar lageloonlanden met aldaar een gigantische vervuiling als gevolg of hier verbrand.
Laten we dus eerst maar eens zorgen dat al ons afval in Europa wordt verwerkt en grondstoffen herwonnen.
De kleine man mag betalen voor de beperkte visie van de verantwoordelijken, nationaal zowel als lokaal.
Zij die maling hebben aan het milieu en hun productie van afval dienen deze a-solidaire houding stevig in portemonnaie te voelen, want het minste wat een consument kan doen is (al dan niet gedwongen) opletten in welke bak hij/zij zijn/haar afval naar de gemeenschappelijke verwerking daarvan zal weten te krijgen.