Ombudsman onderzoekt gemeentelijke schuldhulp zzp’ers

De Nationale ombudsman gaat dit jaar grootschalig onderzoek doen naar de gemeentelijke schuldhulp voor zzp’ers. Volgens hem zijn er signalen dat ondernemers worden geweigerd of dat schuldhulp voor deze groep gewoonweg niet bestaat. Vandaag is daarvoor een meldpunt geopend. Ook doet hij een oproep aan gemeenten: ‘Kijk vanuit burgerperspectief wat nodig is.’

Door de coronacrisis zal het aantal mensen met problematische schulden snel oplopen. Nationale ombudsman Reinier van Zutphen verwacht dat vooral zelfstandige ondernemers de komende periode voor hulp en ondersteuning bij gemeenten zullen aankloppen. ‘Door deze crisis zullen veel zzp’ers ondanks het steunpakket financieel kopje-onder gaan. Maar een deel van de gemeenten lijkt de dienstverlening aan ondernemers (nog) nauwelijks op orde te hebben. Ik ontvang signalen dat ondernemers worden geweigerd of schuldhulp voor deze groep zelfs nog niet bestaat,’ zo schrijft hij in zijn brief aan gemeenten.

Onderzoek en meldpunt voor zzp’ers

Vanaf vandaag is een meldpunt geopend voor zzp’ers. Deze meldingen worden meegenomen in het onderzoek naar mogelijke knelpunten voor zzp’ers in de toegang tot de gemeentelijke schuldhulpverlening. Dat grootschalige onderzoek start dit najaar, als onderdeel van de brede Ombudsagenda 2021. Naar verwachting wordt het onderzoek begin 2022 afgerond.

Niet voorbereid

Volgens de ombudsman is op dit moment niet duidelijk in hoeverre gemeenten op de verwachte aanloop van zzp’ers voorbereid zijn. ‘Brancheverenigingen en belangenorganisaties signaleren dat gemeenten hun dienstverlening aan ondernemers (nog) nauwelijks hebben ingericht en ondernemers met problematische schulden onvoldoende hulp zullen (kunnen) bieden.’ In zijn brief haalt van Zutphen ook een inventarisatie van het actualiteitenprogramma Pointer van KRO-NCRV aan. ‘Uit dat onderzoek komt het beeld naar voren dat (te) weinig gemeenten klaar staan voor hulp en ondersteuning voor zzp-ers. Dit beeld baart mij zorgen.’

‘Zzp’ers categoraal uitgesloten van schuldhulp’

In eerdere rapporten (‘Een open deur?’ en ‘Een open deur? Het vervolg’) constateerde de ombudsman ook dat gemeenten in de praktijk lang niet altijd laagdrempelige toegang tot schuldhulpverlening bieden. ‘Hierdoor krijgen burgers niet de noodzakelijke en passende hulp die zij zo hard nodig hebben.’ Vooral bepaalde groepen burgers, waaronder zzp-ers, worden volgens Van Zutphen categoraal uitgesloten van schuldhulp. Een individuele belangenafweging bij het nemen van een beslissing – wel of niet toelaten tot schuldhulp, welke hulp is passend – vindt in die gevallen nauwelijks plaats. ‘Dit, terwijl de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs) een dergelijke categorale uitsluiting niet toelaat,’ schrijft de ombudsman in zijn brief aan gemeenten. 

Per 1 januari 2021 is de Wgs gewijzigd. Expliciet wordt nu in deze wet bepaald dat zelfstandige ondernemers recht hebben op schuldhulpverlening. ‘Gemeenten moeten ondersteuning bieden aan zelfstandigen die moeite hebben het hoofd boven water te houden.’

Oproep aan gemeenten

Van Zutphen is van mening dat gemeenten voldoende deskundigheid en capaciteit in huis moeten halen, zodat zij goed voorbereid zijn op de verwachte grote toestroom van zzp’ers. Ook doet de ombudsman in zijn brief een oproep aan gemeenten om ‘vanuit het burgerperspectief te kijken naar wat mensen, die zich aanmelden voor schuldhulp, nodig hebben en de dienstverlening daarop in te richten.’ 

Voor een breed toegankelijke schuldhulpverlening formuleerde Van Zutphen eerder vier uitgangspunten.

• Zo mag iemand verwachten dat hij zijn hulpvraag zonder voorwaarden vooraf altijd in een persoonlijk gesprek kan toelichten en over alle hulpmogelijkheden wordt geïnformeerd.
• En ook dat zijn gemeente zich voldoende inspant hem binnen te laten of te houden.
• Dat bij de beslissing of hij al dan niet in aanmerking komt voor schuldhulpverlening altijd een afweging wordt gemaakt waarbij de individuele omstandigheden integraal worden meegewogen.
• En dat dit besluit in een schriftelijke beschikking duidelijk en goed gemotiveerd wordt.

‘Het is belangrijk dat deze uitgangspunten, zeker nu veel zzp-ers door de coronacrisis dreigen om te vallen, door gemeenten worden toegepast,’ aldus de ombudsman.