Private schuldhulpverleners. Ze kunnen de lange rij mensen helpen die voor de poort van de lokale hulpverlening staan te wachten, maar gemeenten zijn huiverig om ze in te huren. “Veel gedupeerden van malafide organisaties melden zich al.”
Nee, budgetcoaching is niet de panacee voor het groeiende leger schuldenaren, reageert schuldhulpverlener Alex Wijnhold op dit artikel van Gemeente.nu. “Als je mensen niet kunt helpen op deze manier, wat dan?” De schuldenaar zal teleurgesteld zijn en bij de sociale dienst in de rij aansluiten voor hulp bij de persoonlijke financiën. “En hoe langer het duurt, hoe groter de problemen, wat tot hogere maatschappelijke kosten leidt.”
Wijnhold, voorheen jarenlang werkzaam als gerechtsdeurwaarder, ziet ook wel dat gemeentelijke schuldhulpverleners hun best doen. Het probleem is de capaciteit. “De werklast is enorm”, weet de schuldhulpverlener die zich bij het private Ornithos Dienstverlening heeft gespecialiseerd in mensen die beperkt in staat zijn te zorgen voor hun eigen huishoudboekje. “Het gaat bij gemeenten vaak om 150 zaken per medewerker.”
Lang traject
Een hoge werklast, moeilijke zaken. Een en ander leidt tot veel uitval bij de sociale dienst. Wie vervolgens het werk van collega’s erbij pakt, krijgt het extra zwaar. Moeten gemeenten de zaken niet wat eerder en vaker uitbesteden? “Absoluut”, zegt Wijnhold. “Het vult een hiaat bij gemeenten.”
“Als gerechtsdeurwaarder liep ik al tegen enorme achterstanden aan. De schuldenproblematiek nam toe, vaak volgden maatregelen zoals het afsluiten van energie of uithuisplaatsingen. Dit terwijl er wel een traject liep, maar de oplossing te lang op zich liet wachten.” Vooral als het gaat om mensen met beperkingen of verslavingen of multi-probleemgezinnen schiet de reguliere hulp van de lokale overheid te kort, is de ervaring.
Malafide organisaties
Momenteel wordt een discussie gevoerd over het ontwerp Vrijstellingsbesluit besluit schuldbemiddelaars, wat de Vereniging voor schuldhulpverlening en sociaal bankieren (NVVK) zorgen baart, vooral als het gaat om de samenhang met de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening. Het wetsvoorstel wil nog verder gaan. Het zal de mogelijkheid bieden voor schuldhulpverleners om hun rekening direct aan hulpzoekenden te presenteren, wat de handen niet op elkaar krijgt.
De NVVK heeft bezwaar tegen het voorstel, schrijft de vereniging aan het ministerie van Economische Zaken over het vrijstellingsbesluit. “Gelijke geluiden zijn onder meer te horen van de Koninklijke Beroepsorganisatie van Gerechtsdeurwaarders”, zegt Wijnhold. “We denken daarom dat de wet nog wel zal worden aangepast.”
Wat te doen? De wachtlijsten voor de poort van de gemeentelijke schuldhulpverlening accepteren. of het risico lopen dat mensen aan grotere problemen worden geholpen door dubieuze hulpverleners? De ervaring met re-integratiebureaus toont immers aan dat uitbesteden zonder toezicht tot grote maatschappelijke kosten kan leiden. “De huidige praktijk leert dat zich nu al veel gedupeerden van malafide organisaties melden”, schrijft de NVVK over het Vrijstellingsbesluit schuldbemiddelaars.
Uitbesteden
Het Nibud heeft becijferd dat een ontruiming van een huurwoning leidt tot 35.000 euro aan maatschappelijke kosten. In bepaalde, moeilijke gevallen kan de oplossing “een snel ingezet traject van een jaar of vier zijn, met ruimte voor nazorg.” Een traject dat wordt aangeboden door hulpverleners zoals Wijnhold. De gemeente kan een deel van het werk uitbesteden, zeker als het om de groep mensen gaat die meer specialistische hulp nodig hebben.
“De gemeente kan de regie pakken door kwaliteitseisen te stellen en te monitoren of tegemoet wordt gekomen aan de voorwaarden.” Ten minste, dat vindt de schuldhulpverlener. In de praktijk valt dit namelijk tegen. “We komen amper aan tafel bij gemeenten, zodat we niet eens kunnen vertellen wat we kunnen betekenen voor de mensen die aankloppen bij de sociale dienst. Dit terwijl we zijn aangesloten bij de NVVK en zorgvuldig ons werk willen doen. Die vijandigheid begrijp ik niet zo goed.”
De private schuldhulpverlener kan zich voorstellen dat het als gemeente ook niet te doen is allemaal. Als voorbeeld geeft hij een oudere man die zogenaamd geholpen werd bij zijn persoonlijke financiën, wat niet het geval bleek te zijn. Het ging om financiële ouderenmishandeling. Toen dit was ontdekt, werd de man onder beschermingsbewind gesteld om erger afglijden te voorkomen. “Om dat te bereiken, heb je op maat gesneden hulp nodig.”
Integrale hulpverlening
Wordt vervolgd, is wel duidelijk. Zeker het wetsvoorstel is de komende tijd voer voor discussie. “Niet duidelijk is welke gevolgen dit heeft waar het gaat om de regierol van de gemeente en de taak tot het bewaken van de integrale hulpverlening”, schrijft de NVVK aan het ministerie.
“De instroom van klanten vindt niet meer verplicht via de gemeenten plaats waardoor minder zicht is op deze instroom. Dit is vooral lastig wanneer het voor een klant wenselijk is flankerende hulpverlening te ontvangen. De integrale aanpak die door de Wet gemeentelijk schuldhulpverlening wordt verplicht komt zo onder druk te staan.”
Ik kan me wel vinden in de kritiek van de NVVK. Het risico op misbruik is bekend en dient voorkomen te worden. Uitbesteding dient zeer kritisch bekeken te worden. Wat er eerst moet gebeuren is dat gemeenten de regierol duidelijk opnemen en alle mogelijkheden gaan benutten om de integrale aanpak te realiseren. Ik proef bij veel gemeenten nog een soort angst om dat te doen want het kan betekenen dat er dwang moet komen om organisaties tot samenwerking te krijgen. Als alle mogelijkheden benut zijn, en dat zijn ze nog niet, dan pas kun je kijken of je deeltaken gaat afstaan. Ik pleit al lang voor het bijvoorbeeld veel meer inschakelen van HBO en MBO opleidingen bij concrete hulp- en dienstverlening. Laat ze meedenken, oplossingen zoeken, maak een offensief tegen deze problematiek. Integraal werken dwingt tot samenwerking en de angst om in allerlei domeinstrijdjes en belangenbewaking te verzeilen mag geen belemmering zijn. De burgers dienen beschermd te worden tegen incompetentie of zelfs misbruik. De beschermingsbewindvoering is ook zo’n vrije tak waarin nogal eens iets misgaat. Ook daar is men zich daarvan bewust en werkt men aan verbetering. Laten we gewoon de strijd eens aangaan en niet blijven klagen over wat er allemaal over ons heen komt.
Wij willen in onze school een expertisecentrum oprichten om mee te denken en studenten actief in te zetten. Maar toch altijd maar weer die aarzeling. Dus, aan de slag.