Hoe pak je terreurdreiging zorgvuldig aan

Sinds de aanslag in Barcelona en de daaropvolgende terreurdreiging in Rotterdam, lijkt er een kentering in de bestuurlijke keuzes en worden er meer maatregelen genomen. Maar hoe waarborgt de gemeente een zorgvuldige aanpak?

• door: Syan Schaap en Tom Bindels

Drukke plaatsen zoals winkelgebieden, evenementen, stations en luchthavens vormen een aantrekkelijk doelwit voor terroristen die met hun actie maximale impact willen bereiken. We zagen dit onder meer bij aanslagen in heel Europa, meest recent in Barcelona.

Met het huidige landelijke dreigingsniveau 4 (van 5) is er volgens de richtlijnen van de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid (NCTV) geen aanleiding om op drukke plaatsen generiek extra maatregelen te nemen. De officiële lijn luidt: zodra er informatie bekend wordt over een concrete dreiging, zal op dat moment een stelsel van extra voorzieningen worden geactiveerd.

Gemeenten worstelen met deze informatiegestuurde benadering. Moet er altijd gewacht worden tot er concrete dreigingsinformatie is? Moeten gemeentebesturen accepteren dat er bij gebrek aan informatie soms toch aanslagen kunnen plaatsvinden op kwetsbare locaties? Of kunnen zij deze locaties toch beter preventief beschermen?

In verschillende andere landen zijn er inmiddels keuzes gemaakt. Groot-Brittannië heeft sinds 2008 een landelijk beleid in het beschermen van evenementen en andere drukke plaatsen tegen terrorisme. In België voerden de grote festivals in 2016 zelf een pakket aan maatregelen in om de kans op een aanslag te verminderen. De Australische overheid publiceerde in augustus een nationale strategie voor het beschermen van drukke plaatsen. Zijn deze landen overtrokken bezig of valt er iets van te leren voor Nederland?

De kern van het ‘omdenken’ dat deze landen doen is het kiezen voor een risicogerichte benadering van terrorisme. Waar de risico’s het grootst zijn, is er meer aanleiding om maatregelen te nemen, ook als er geen concrete dreigingsinformatie ligt. Simpel eigenlijk, maar toch ook niet. Want het maken van een risicobeoordeling op dit onderwerp vraagt om een zeer zorgvuldige afweging.

Risicoanalyse
Met een risicoanalyse kan systematisch in kaart worden gebracht welke locaties en activiteiten vanwege hun kenmerken een relatief hoog risico lopen. Risico’s kunnen groter zijn doordat bijvoorbeeld verkeer en voetgangers rakelings langs elkaar heen bewegen of omdat er geen vorm van toegangscontrole plaatsvindt. Er kan sprake zijn van een relatief grote impact, omdat zich veel mensen in een klein gebied ophouden. De maatschappelijke impact kan vanwege de bijzondere kenmerken van de locatie relatief groot zijn.

Integrale benadering
Kiest u voor anti-terreurmaatregelen, zorg er dan voor dat de aanpak integraal wordt opgenomen het crowd management en het mobiliteitsmanagement. Kunt u bijvoorbeeld wachtrijen en opstoppingen voorkomen, dan is dat ook risicoverlagend in het kader van terrorisme.

Dit geldt ook voor hoge publieksdichtheid. Drukte geeft hinder en bevordert het gevoel van onveiligheid; meer spreiding over een groter gebied is dan wenselijk en kan ook de impact van een aanslag verminderen. Tactieken die op dit gebied op evenementen worden toegepast kunnen in aangepaste vorm ook potentie bieden voor andere drukke plaatsen.

Ook de interactie met het verkeer en de bereikbaarheid zal moeten worden beoordeeld. Het scheiden van verschillende publieks- en vervoersstromen kan risicoverlagend werken op meerdere fronten. Maar anti-terreurmaatregelen kunnen ook ernstige verkeershinder en langere aanrijtijden tot gevolg hebben.

Een ander punt van aandacht voor alle drukke plaatsen is het waarborgen van voldoende vluchtmogelijkheden. Houd rekening met het voorzienbare gedrag van de menigte, hun bekendheid met de omgeving en de mate waarin een ontvluchting te sturen valt. Anti-terreurmaatregelen mogen het veilig vluchten niet belemmeren.

Borging beleidskeuzes
Besluit u tot het nemen van extra maatregelen om een aanslag te voorkomen, wees er dan van bewust dat dit vraagt om de nodige expertise. Start tijdig met de risicoafweging, samen uw adviseurs van de politie, crowd management-specialisten en mobiliteitsexperts. Benut de bestaande kennis en richtlijnen, ga niet zelf het wiel opnieuw uitvinden.

Zorg ook voor de bestuurlijke borging. Waar veel evenementen wellicht zonder directe bemoeienis van de burgemeester worden vergund en voorbereid, ligt dat in het kader van terrorisme anders. U doet er verstandig aan de bestuurlijke keuzes op dit punt in de lokale driehoek vast te stellen. Hier kan op het juiste niveau een zorgvuldige afweging op basis van voor- en nadelen worden gemaakt. Het is niet ondenkbaar dat de driehoek structureel in positie komt in het vergunnings- en voorbereidingsproces van risico-evenementen.

Over de auteurs: Syan Schaap en Tom Bindels zijn beide consultant en trainer bij Event Safety Institute.