‘Financiële situatie gemeenten onhoudbaar’

Bijna acht op de tien gemeenten krijgen dit jaar de gemeentebegroting niet rond. Dat concludeert accountants- en adviesbureau BDO in zijn jaarlijkse rapport over de gemeentefinanciën. Volgens het onderzoek lopen de tekorten op en verschraalt de uitvoering van het openbaar bestuur. In totaal komen de gemeenten naar verwachting 1,3 miljard euro tekort. BDO noemt de situatie onhoudbaar.

De financiële gezondheid van alle gemeenten werd beoordeeld op basis van de jaarrekeningen over 2019. Daarnaast zijn de begrotingen voor 2021 geanalyseerd in de Benchmark Nederlandse gemeenten van BDO. Daaruit komt naar voren dat steeds meer gemeenten in het rood staan en dat financiële buffers slinken. Door de coronapandemie moesten gemeenten onder meer noodsteun aan zelfstandigen verstrekken, terwijl ook de zorg op peil moest blijven. Het gezamenlijke verlies van gemeenten steeg met ruim 600 miljoen euro naar 747 miljoen euro in 2019.

Compensatie

Door de coronacrisis wordt ook van gemeenten meer gevraagd, onder meer op het gebied van handhaving, terwijl bepaalde inkomsten afnemen. Gemeenten worden wel gecompenseerd voor de extra kosten. Bij elkaar zou er 1 tot 1,5 miljard euro extra steun naar de gemeenten moeten vloeien, meent BDO. Het is volgens de accountants echter de vraag of het volledig vergoeden van de kosten kan en zal gebeuren.

‘Het is goed mogelijk dat er verborgen kosten zijn die tijdens de compensatieberekeningen nog onbekend zijn, zoals extra verliezen voor culturele instellingen. Hoe langer de crisis duurt, hoe groter de druk op het sociaal domein, toch al de grootste kostenpost voor gemeenten,’ aldus Rob Bouman, voorzitter van de branchegroep Overheid. ‘Gemeenten moeten hun huishoudboekje doorgronden en scenario’s doorrekenen. Dat helpt bij het maken van de juiste keuzes.’

Buffers

Hoewel de oplopende tekorten bij de meeste gemeenten nog met de eigen buffers gedicht kunnen worden, is de financiële rek er volgens BDO wel uit. In de provincies Noord-Holland en Groningen was de situatie het slechtst met tekorten van ruim 100 euro per inwoner. Gemeenten in de provincie Flevoland doen het daarentegen het beste.

Langs de meetlat

Het was de derde keer dat BDO de financiële gezondheid van Nederlandse gemeenten langs de meetlat legde. Al voor de crisis losbarstte was bekend dat steeds meer gemeenten moeite hebben om rond te komen. De verslechterde financiële huishouding is volgens de onderzoekers terug te voeren op de extra taken in het sociaal domein, die gemeenten sinds 2015 hebben gekregen.

Bezuinigen en belasting

Volgens BDO zullen veel gemeenten noodgedwongen moeten bezuinigen op lokale voorzieningen. Daarnaast zullen gemeentelijke belastingen fors toenemen. Gemeenten staan volgens de organisatie onder meer voor lastige financiële uitdagingen en onzekerheden, zoals de toenemende digitalisering, energietransitie, krapte op de woningmarkt en de verdere impact van de coronacrisis.