Integriteitskwestie wethouder Brunssum ‘les voor heel Nederland’

De integriteitskwestie rond wethouder Jo Palmen in Brunssum is een ‘blessing in disguise’: een goede les voor heel Nederland hoe hiermee om te gaan. Dat zei hoogleraar Douwe Jan Elzinga in zijn toelichting op een nieuw onderzoek naar de integriteit van de omstreden Palmen.

‘Als je zoals in Brunssum de burgemeester de bevoegdheid geeft de integriteit van een wethouder te toetsen, ontstaat er een spanning met de gemeenteraad. Alleen die beslist immers over de benoeming van een wethouder. In Brunssum leidde dat tot grote problemen, het aftreden van de burgemeester en ruzie binnen de raad. Er is het een en ander misgegaan,’ aldus Elzinga, ‘maar zo’n situatie hadden we nodig. Geen land in Europa waar zoveel wethouders en burgemeesters aftreden om integriteitsproblemen. We zijn er heel scherp op. Soms te scherp, zoals in Brunssum. Maar dat is een leerproces.’

Risicoprofiel

Elzinga maakte met hoogleraar Arno Korsten een risicoprofiel van Palmen, op verzoek van de gemeenteraad van Brunssum. Palmen heeft zich niet schuldig gemaakt aan belangenverstrengeling. Van een groot integriteitsrisico voor de gemeente is dan ook geen sprake, is hun conclusie. Met hun onderzoek zeggen beide hoogleraren allerlei geruchten en berichten over belangenverstrengeling te ontzenuwen.

Geen hoog integriteitsrisico

Het gaat om een second opinion. Beide onderzoekers vegen de vloer aan met een eerder, geheim integriteitsonderzoek dat negatief was voor Palmen. Hij zou zich in zijn uitlatingen wel onbehoorlijk en dus niet integer hebben gedragen. Maar volgens de onderzoekers is er desondanks geen hoog integriteitsrisico. Tegelijkertijd heeft de gemeente een conflict over een lap grond met Palmen te lang laten bestaan en onvoldoende gestreefd naar een oplossing.

Ondeugdelijk

De onderzoekers oordelen ‘dat in een gemeente met verstoorde politiek-bestuurlijke verhoudingen integriteit al heel snel als politiek strijdmiddel wordt gebruikt’. Het eerdere voor Palmen negatieve integriteitsadvies is ondeugdelijk, aldus beide onderzoekers. Zo werd er geen hoor en wederhoor gepleegd met Palmen. Bovendien was de verhouding tussen Palmen en voormalig burgemeester Winants al ernstig verstoord. Daardoor kunnen makkelijk andere overwegingen een rol spelen.

Ongewenst

Korsten en Elzinga vinden het echter ‘ongewenst’ als burgemeesters kunnen beslissen over de benoeming van wethouders. Ze adviseren een andere procedure, waarbij burgemeester en raad gezamenlijk een integriteitstoets uitvoeren. ‘Alleen in uiterste gevallen zou de burgemeester de minister kunnen verzoeken om een benoeming te blokkeren.’ De onderzoekers stellen voor om in de wet vast te leggen dat integriteitstoetsen een gezamenlijke zaak moeten worden van de burgemeester en de gemeenteraad.

Lees ook de reacties van Palmen en andere betrokkenen op het onderzoek.