‘Flexibele ambtenaar vormt toekomstige lokale overheid’

Een flexibele schil van ondernemende ambtenaren, die zelf bepalen waar hun expertise nodig is. Zeker in Brabant groeit hun netwerk. “Kijk buiten de grenzen van de eigen organisatie.”

Ondernemende ambtenaren, of zelfstandig publiek professional (zpp), zoals ze ook wel genoemd worden, zijn in dienst van een gemeente maar werken ook elders aan klussen die ze vinden binnen hun netwerk van opdrachtgevers.

In de provincie Noord-Brabant helpt adviseur Bart Louwers een dag per week aan het verstevigen van ZPP Brabant, het regionale netwerk voor ambtenaren die zich bij andere gemeenten laten detacheren. “Ja, zelf ben ik ook een flexibele ambtenaar”, zegt Louwers.

Aanvankelijk deed maar een paar gemeenten mee aan het netwerk van de flexibel inzetbare ambtenaren. Met hulp van Louwers zijn momenteel 17 organisaties aangesloten bij ZPP Brabant. Een daarvan is de gemeente Roosendaal en gemeentesecretaris Ruud Kleijnen is goed te spreken over het uitwisselen van medewerkers. Hij ziet het zelfs als een wezenlijk onderdeel van de toekomstige lokale overheid. “We moeten flexibeler worden en werken voor meerdere opdrachtgevers”, stelt Kleijnen.

Flexibele zekerheid
De gemeentesecretaris van Roosendaal ziet de ondernemende ambtenaren in een groter verband. “We gaan naar andere arbeidsverhoudingen“, zegt Kleijnen. De zpp’ers passen “perfect” in gemeenten die werken met een kleinere organisatie die minder mensen in vaste dienst hebben. Tegelijkertijd is het een stap in die richting. “We bieden ze de zekerheid van in dienst zijn met de mogelijkheid om flexibel te werken.”

Het is geen eindmodel, zegt Kleijnen, maar een duw in de richting van grotere mobiliteit in gemeenteland.

De ambtenaren werken een paar dagen per week voor andere gemeenten. Digitaal maar vooral ook persoonlijk worden klussen verdeeld. Op die manier moet de expertise van werknemers worden ingezet op de plaats waar het nodig is. Klinkt goed natuurlijk, maar het is volgens Kleijnen ook weer niet geschikt voor alle functies. “Ik noem altijd de administratie van debiteuren en crediteuren als voorbeeld. Dat werkt goed en laten we dus maar zo.”

Afspraken
Roosendaal werkt sinds begin dit jaar echt structureel met zpp’ers. Van problemen is geen sprake. En toch, na verloop van tijd zou het kunnen dat iemand ervoor heeft gekozen bijvoorbeeld twee dagen per week ergens anders te werken maar simpelweg niet op het spoor komt van projecten buiten zijn eigen organisatie. Enfin, wat dan? “Als je even minder opdrachten hebt, heb je ook tijdelijk minder inkomen”, zegt de gemeentesecretaris. “Lukt het niet, dan kom je terug bij je werkgever.” Hoe dan ook valt of staat de werkwijze met goede afspraken.

Ook Louwers van de provincie denkt dat veel mogelijke knelpunten zijn op te lossen door goed overleg. “Je maakt een plan voor het genereren van klussen”, zegt de kartrekker van het netwerk. “Als het niet lukt, ga je terug. Meestal niet naar je oude functie,maar naar interne klussen.”

Belangrijk is dus ook dat een medewerker die hiervoor kiest daadwerkelijk ondernemend is. Actief op zoek gaan naar de plaats waar je nuttig bent, is de basis. Daarnaast is het aan de gemeente om dit te ondersteunen. “Het gaat ook zeker om goed werkgeverschap.” Wie als gemeente ruimte laat voor de flexibele ambtenaar is een aantrekkelijke werkgever, stelt Louwers.

‘Zo werkt het niet’
Vanuit de provincie werd een tijd geleden een bijeenkomst georganiseerd voor Brabantse gemeentesecretarissen. De reacties op de werkwijze liepen sterk uiteen. Aan de ene kant stonden secretarissen die de pilot een goed idee vonden; aan de andere kant waren er die vonden dat het zo niet werkt in hun gemeente en dit vooral bedoeld is voor ‘leuke projectjes’. Louwers kan er wel om lachen. Het is niet iets leuks voor erbij, maar een fundamenteel andere wijze tot allocatie van arbeidskracht. Dat de eerste reacties positief zijn, helpt ook mee.

In Roosendaal is het advies te kijken buiten de grenzen van de eigen organisatie. “Is er straks wel een dagtaak voor je als we echt met inwoners beleid gaan maken door van hun burgerkracht gebruik te maken?” vraagt Kleijnen retorisch. De gemeente laat steeds meer over aan haar inwoners. Ze kan niet alles regelen en wil dat ook steeds minder. Nog eenvoudiger, zeggen de voorstanders van een flexibeler gemeentelijke organisatie: daarvoor zijn de middelen momenteel al grotendeels opgedroogd.

Successen
Er is geen andere optie dan flexibiliteit, wordt geconcludeerd. Ondertussen worden nog steeds bijeenkomsten gehouden over het onderwerp. Verder wordt het intranet van de bij het netwerk aangesloten gemeenten gebruikt om de ondernemende ambtenaar voor het voetlicht te krijgen. Kleijnen blijft vertellen dat het kan en zpp’ers die successen boeken, worden aangemoedigd hun ervaringen op de werkvloer te delen.