Klimaatadaptieve, biodiverse gemeente? ‘Betrek je burgers’

Volgens stichting Steenbreek zouden gemeenten er goed aan doen om de rol van burgers bij het nemen van klimaatadaptieve maatregelen niet te onderschatten. ‘Bewoners kunnen met hun tuin een belangrijke bijdrage leveren aan klimaatadaptatie en biodiversiteit.’ Hoe passen gemeenten dit toe in de praktijk? Ook in de partijprogramma’s van de recente gemeenteraadsverkiezingen was meer aandacht voor groen en het betrekken van inwoners.

In Nederland zijn er ongeveer 6,4 miljoen tuinen. Goed voor een totaal tuinoppervlak van ruim 107.000 hectare. Van al deze tuinen is ruim 46 procent betegeld. Kort geleden pleitte Natuur & Milieu nog voor groennormen vanuit de overheid om verdere verstening tegen te gaan. Volgens hen maken gemeenten te weinig plek voor groen in de openbare ruimte. Stichting Steenbreek doet nu ook een duit in het zakje en wijst erop dat bewonersparticipatie kan helpen bij het vergroenen van de gemeenten.

Boost aan biodiversiteit

Minder tegels in de tuin en meer bomen, planten en moestuintjes kunnen samen een boost geven aan de biodiversiteit in ons land en bijdragen aan klimaatoplossingen, aldus de stichting waarbij inmiddels ruim 160 gemeenten zijn aangesloten. Steenbreek hield een enquête onder ambtenaren van deze gemeenten. Van hen gaf 95 procent aan het eens te zijn met de stelling dat inwoners een belangrijke bijdrage kunnen leveren aan het veranderende klimaat en achteruitgang van de biodiversiteit door hun tuinen te ontstenen. Daarnaast geven ambtenaren aan het eens te zijn met de stelling dat vergroening bijdraagt aan leefbaarheid en sociale cohesie (83 procent).

Groene onderzoeken

Meer groen in de wijk en stad kent op verschillende manieren meerwaarde, zo blijkt uit verschillende onderzoeken. Onderzoekers van de HZ University of Applied Sciences, Hanzehogeschool Groningen, Van Hall Larenstein en Hogeschool Rotterdam onderzochten in Burgerparticipatie en klimaatadaptatie hoe overheden bewoners kunnen betrekken bij klimaatadaptatie. Het uitvoerige onderzoek maakt duidelijk dat bewoners een belangrijke rol spelen bij het vraagstuk van klimaatadaptatie en dat zij over het algemeen positief staan tegenover vergroening. Hitte zien zij als grootste probleem van de drie klimaatrisico’s.

Naar aanleiding van dit laatste onderzoek wil Stichting Steenbreek vanaf dit jaar actiever bewoners gaan betrekken bij de vergroening van hun omgeving. Roel van Dijk, directeur van Stichting Steenbreek: ‘Nu de coronamaatregelen zijn opgeheven, kunnen we weer aan de slag met de acties en dat wordt hoog tijd. De urgentie is groter dan zij is geweest en dat werd recent wederom bevestigd door het nieuwste IPC-rapport over het klimaat.’

NK Tegelwippen

De stichting voert landelijke campagnes en zet in op burgerparticipatie bij vergroenen met concrete acties, zoals het ruilen van tegels, korting voor het kopen van een regenton en hulp bij het aanleggen van geveltuintjes. Van Dijk: ‘Het is belangrijk dat bewoners zich beseffen dat alle beetjes helpen.’ Een van die campagnes is bijvoorbeeld het NK Tegelwippen dat vanaf 21 maart tot en met 31 oktober loopt. Het is een wedstrijd tussen gemeenten: wie wipt de meeste tegels en vervangt ze door groen? Vorig jaar werden er maar liefst ruim 1,5 miljoen tegels gewipt, in 81 gemeenten. De gemeente Rucphen kwam toen als winnaar uit de bus: hier verdwenen er zo 22.639 tegels, goed voor 989 tegels per inwoner.

Praktijkvoorbeelden

In veel gemeenten vinden momenteel verschillende groene initiatieven plaats. Ter lering en inspiratie verzamelde Gemeente.nu verschillende praktijkvoorbeelden:

• De gemeente Alphen aan den Rijn organiseert deze lente de Duurzame Groene Tuin straatactie. Inwoners kunnen dan samen met de gemeente hun voortuin vergroenen. Als zij hun straatactie aanmelden, helpt de gemeente bij het maken van een plan en met advies over het vervangen van tegels door planten. Ook neemt de gemeente een startpakket plantjes mee en tuingereedschap.
  
• De gemeente Amsterdam ondersteunt verschillende groenitiatieven, zoals een groen buurtplatform, een tegelservice en ‘Groen om de hoek’ voor buurtparkjes.
  
• Gemeente Steenwijkerland besteedde een aflevering van hun podcastserie en het klimaat: ‘Hoe houden we onze voeten droog.’
  
• Eindhoven bracht het boekje Op naar een groen(er) Eindhoven uit om inwoners en ondernemers die willen bijdragen aan een groenere binnenstad te duiden ‘wat goed groen nu precies is’. Denk bijvoorbeeld aan gevel- en dakbekleding, het aanplanten van bomen en het gebruik van hangplanten. 
  
• Verschillende gemeenten delen gratis bomen en bloemzaad uit aan inwoners voor het  bevorderen van de lokale biodiversiteit (en een meer klimaatbestendige gemeente).
  
• Veel gemeenten stimuleren bewoners om maatregelen te nemen met het oog op klimaatverandering en doen daarbij zelf ook een duit in het zakje. Van gratis geveltuintjes tot bushokjes met groene daken.
  
• De gemeente Utrecht ruilt parkeervergunningen om voor een plek in een gemeentelijke parkeergarage of P+R. Zo hoopt de stad dat inwoners mee willen werken aan meer ruimte op straat onder andere voor meer groen.
  
• In onze rubriek Goed voorbeeld vertelt Utrecht ook over hun integrale aanpak en ludieke acties voor meer groen, biodiversiteit en klimaatadaptatie. En een andere aflevering van deze rubriek gaat over een rolstoelvriendelijke ontmoetingstuin in Den Helder waar vergroenen, verduurzamen en elkaar ontmoeten centraal staat.

Groen bij gemeenteraadsverkiezingen

Ook in de partijprogramma’s van de meest recente gemeenteraadsverkiezingen was meer aandacht voor groen, zo blijkt uit een onderzoek van Wageningen Environmental Research. Het instituut koos ervoor zich te richten op een aantal thema’s: groen, natuur, natuurinclusiviteit, biodiversiteit, bodem, klimaatadaptatie en Operatie Steenbreek. De vergeleken verkiezingsprogramma’s variëren sterk in lengte. Sommigen omvatten meer dan honderd pagina’s en anderen hebben een paar punten op papier, zo schrijft Steenbreek. Daarbij hebben bijna alle landelijke partijen aandacht voor groen. Op de thema’s scoren de Partij voor de Dieren, GroenLinks, D’66 en de ChristenUnie vaak het hoogst. Bij de lokale partijen zijn de verschillen groot.

Er zijn veel verschillende groenideeën: van groene daken, gevels, puien, parkeerplaatsen en schoolpleinen tot tiny forests, stadslandbouw en natuurvriendelijke oevers. Om burgers bij het groen te betrekken, worden groenadoptie, groene burgerparticipatie en informeren over groen genoemd.

In 31 van alle programma’s wordt gesproken over ‘Operatie Steenbreek.’ Hoewel dit minder is dan in 2018, worden de thema’s en acties van de stichting, zoals tegelwippen, buurtinitiatieven, vergroenen en groen in de buurt, wel vaker genoemd.

Manifest voor meer groen

Verschillende natuur- en tuinorganisaties (waaronder Steenbreek) deden vorig jaar nog een beroep op (lokale) politieke partijen om in hun verkiezingsprogramma’s voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 meer aandacht te besteden aan een groene leefomgeving. Hun manifest gaf ondersteuning om er in partijprogramma’s handen en voeten aan te geven.

Tagged With: biodiversiteit, klimaatadaptatie, participatie Filed Under: Ruimte & Milieu