Schaamte houdt financiële problemen te lang achter de voordeur

Nederlanders praten zelden over financiële kwesties met vrienden of familie. Geldproblemen blijven daardoor vaak binnenshuis. Mensen die er financieel minder goed voorstaan, zijn daarbij nog geslotener over hun geldzaken. Schaamte zit oplossingen in de weg, blijkt uit een enquête van RaboResearch onder 2700 mensen.

Aan de hand van de enquête is Rabobank een publiekscampagne gestart, met als thema ‘praten over geld zorgt voor meer financieel inzicht’. De resultaten van het onderzoek onderstrepen het belang van vroegsignalering. Oftewel hoe eerder je met financiële problemen aan de bel trekt, hoe beter en sneller je kan worden geholpen. Dat belang van vroegsignalering is sinds begin dit jaar verankerd in de Wet gemeentelijke schuldhulpverlening (Wgs).

Schaamtegevoel zit in de weg

Vier op de tien geënquêteerden praten niet met goede vrienden of familie over financiële kwesties. Wel binnenshuis met de partner (83 procent), al neemt de bereidheid daarbij af naarmate de financiële problemen groter zijn. Schaamte speelt hierbij een rol. Mensen die in financiële nood verkeren, zoeken hierdoor ook niet snel professionele hulp: de helft laat het erbij zitten. Volgens de NVVK, de koepelorganisatie voor schuldhulpverlening, wachten de Nederlanders die uiteindelijk wel aankloppen gemiddeld vijf jaar met het zoeken van hulp. Daardoor zijn hun schulden opgelopen tot tienduizenden euro’s en hun problemen veel omvangrijker, dan wanneer ze eerder aan de bel hadden getrokken.

Sluipenderwijs

Uit de enquête blijkt verder dat mensen in een financieel kwetsbare positie geslotener zijn over hun geldzaken dan mensen die maandelijks een bedrag over houden. Opvallend is dat Nederlanders over het algemeen ook niet te koop lopen met financiële successen. Ze praten er wel makkelijker over, zowel met partners als met goede vrienden en familieleden, maar schreeuwen het zeker niet van de daken. ‘Waarschijnlijk speelt bescheidenheid hierbij een rol,’ vermoedt senior econoom Carlijn Prins van het economisch bureau van de Rabobank. Volgens haar maakt de coronacrisis de uitkomsten van het onderzoek extra relevant. ‘De werkloosheid kan in sommige sectoren oplopen en mensen spreken dan hun spaargeld aan of maken zelfs schulden.’

Niet elke misser of tegenslag leidt tot grote financiële problemen, benadrukt ze. Financiële problemen ontstaan vaak sluipenderwijs. Het begint soms klein met een te laat betaalde rekening, waarvoor dan vaak direct herinneringskosten moeten worden betaald. De rekening wordt nog hoger, waardoor je die nog maar even laat liggen. En dan kan het zomaar van kwaad tot erger gaan.

In alle geledingen

Financiële problemen lijken zo geen bevolkingsgroep over te slaan. De groep die schulden maakt is divers, het zijn zeker niet alleen mensen met een lage sociaaleconomische status. Zo woont 30 procent van hen in een koophuis, is 20 procent hoger opgeleid, 19 procent heeft een vast arbeidscontract, en 12 procent verdient bovenmodaal. Als iemand zoals afgelopen jaar onder invloed van de coronacrisis werkloos is geraakt of zijn omzet heeft zien wegvallen, komt het inkomen onder druk te staan. Als je dan niet snel ingrijpt, bijvoorbeeld door in je uitgaven te snijden of een betalingsregeling te treffen, kan een klein financieel incident uitgroeien tot een probleem. Hierover praten, kan de eerste stap zijn om tot een oplossing te komen.

Aan de bel trekken

Econoom Prins kan zich heel goed voorstellen dat mensen geneigd zijn financiële problemen binnenshuis te houden. ‘Het is niet leuk en niet iets om trots op te zijn. Aan de andere kant kan het bijna iedereen overkomen. Het zou mooi zijn als dit onderzoek eraan bijdraagt dat mensen opener durven zijn over hun financiële situatie. Als je vrienden weten dat je om wat voor reden dan ook even krap bij kas zit, kunnen ze er rekening mee houden.’

Bij de schaamte die vaak een rol speelt, helpt de Nederlandse taal volgens Prins niet mee. ‘Anders dan in het Engels, heeft ‘schuld’ in het Nederlands een dubbele betekenis. Terwijl geldproblemen juist helemaal niet altijd ‘je eigen schuld’ zijn. Het allerbelangrijkste is misschien wel dat mensen met financiële problemen zich dat realiseren, en tijdig aan de bel trekken bij professionele schuldhulpverleners.’