Staatssecretaris Van der Burg had in het debat over de asielcrisis een duidelijke boodschap. ‘Als er één ding is dat ik geleerd heb van het afgelopen halfjaar is het dat wij een wet nodig hebben die zorgt voor eerlijke spreiding over het land. Met gemeenten die keihard nee zeggen als ik vraag om opvang redden we het niet.’
De Tweede Kamer debatteerde met staatssecretaris Van der Burg (Asiel en Migratie) en minister De Jonge (Volkshuisvesting) over de asielcrisis. Volgens Van der Burg is de belangrijkste stap de wet die gemeenten dwingt om mee te werken aan asielopvang. Die moet zorgen voor eerlijke spreiding van vluchtelingen en asielzoekers over gemeenten in het land.
‘De wet hebben we op dit moment nadrukkelijk niet. We zien nu dat een minderheid van de gemeenten reguliere asielzoekersplekken heeft. Dat klopt gewoon niet,’ zei Van der Burg. ‘We vinden in meerderheid dat Nederland asielopvang moet bieden en dat we vluchtelingen ook moeten opvangen. Dan moeten we die verantwoordelijkheid ook met elkaar nemen en niet neerleggen bij die toevallige gemeenteraad of dat toevallige college dat daaraan meewerkt.’
Keihard nee
En dat steekt Van der Burg. ‘Burgmeesters en wethouders zeiden gewoon keihard nee, dat doe ik niet als ik vroeg om asielzoekers of vluchtelingen op te vangen. Omdat hun bevolking het niet wil, het in het coalitieakkoord is afgesproken of om welke reden dan ook. Nu heb ik niet een doorzettingsmacht die zegt: burgemeester, jij kunt nu nee zeggen, maar er melden zich vanavond toch bij jou 300 of 400 mensen. Dat mag niet in Nederland. Straks, als die wet er is, gaat het mogelijk een stuk schelen,’ aldus de bewindsman.
Verdeling
Concreet zijn er per 10.000 inwoners 33 opvangplekken nodig. ‘Dat is in mijn ogen een overzienbaar aantal. Als iedere gemeente dat op die manier zou doen, dan zouden we er zijn. Maar dat hoeft niet eens want er zijn een flink aantal gemeenten die veel meer doen. Daarbij zijn het over het algemeen kleine gemeentes zoals Budel en Gilze Rijen die de grote locaties pakken.’
Daarom komt het kabinet nu ook met andere oplossingen, zoals cruiseschepen en gebouwen van het Rijk. ‘We hebben op dit moment nog steeds te maken hebben met wetgeving die zegt dat het op basis van vrijwilligheid gebeurt. Dan zien we dus ook dat bepaalde gemeenten het wel zouden kunnen, maar het niet willen, zoals Westland.’
Net als Rotterdam. Met meer dan 600.000 inwoners zou de gemeente 2000 asielzoekers moeten opvangen. ‘Dat als we puur uitgaan van een evenredige verdeling over het land. Ik vraag niet méér. Maar wat staat in het coalitieakkoord: niet meer dan 500 asielzoekers in heel Rotterdam.’ De wet is volgens Van der Burg dan ook hard nodig om gemeenten tot een aantal zaken te verplichten.
Oekraïners
Hij benoemt dat het bij Oekraïners wel lukte om huisvesting te vinden in gemeenten die de afgelopen tien jaar zeiden dat ze geen plek hadden. Het kabinet vroeg gemeenten ook om opvangplekken voor Oekraïners om te zetten naar reguliere. ‘En er zijn gelukkig heel veel gemeentes die het wel hebben gedaan. Maar er zijn er ook die het niet hebben gedaan, en die kan ik daar dan niet toe dwingen,’ benadrukt Van der Burg.
Alle gemeenten willen volgens de staatssecretaris kansrijke mensen opvangen. ‘Maar de wet zegt dat wij in Nederland opvang moeten bieden aan iedereen die hier asiel aanvraagt. Op het moment dat gemeentes kunnen zeggen, geef ons de kansrijken maar, waar huisvesten we dan de kansarmen tot het besluit over hen is genomen? Want we hebben geen gemeenteloos gebied in Nederland. Die moeten dus ook in diezelfde gemeentes terechtkunnen.’
Vrouwen en kinderen
Als ander voorbeeld dat er wettelijke dwang nodig is noemt Van der Burg dat ‘talloze’ gemeenten wel bereid zijn om vrouwen en kinderen op te vangen, maar geen om alleenstaande mannen. ‘Het leidde zelfs tot de bizarre situatie dat we op een gegeven moment een homoseksueel stel uit de opvang hebben gehaald en naar een gemeente brachten. Die stuurde midden in de nacht dat stel terug onder het motto: we wilden toch geen mannen, dat hadden we toch gezegd.’ Maar wij kunnen gemeentes niet verplichten op dit moment om mensen op te vangen.
Vrijwilligheid
Volgens SP-kamerlid Van Dijk, die tot het debat had opgeroepen, had de wet er allang kunnen zijn. ‘Omdat de staatssecretaris in de eerste maanden na zijn aantreden zei ik wil gemeentes niet gaan verplichten hebben we nu nog geen wet en zitten we zo lang te wachten.’ Van der Burg blijft erbij dat hij wil dat asielopvang op basis van vrijwilligheid gebeurt.
‘Daarom probeer ik burgemeesters en gemeentebesturen te overtuigen. Daarbij gebruik ik zelfs het argument: je hebt nu een paar honderd plekken leeg en er liggen mensen in het gras, dus wilt u alstublieft helpen? Neu, zegt zo’n burgemeester dan, dat doe ik niet. Op een gegeven moment kom je dan in een situatie dat je toch dingen moet gaan doen die je niet wil. Ik moet nu instrumenten inzetten die ik niet wil inzetten.’
Dwang
Daarbij doelt hij onder meer op de dwang die in Tubbergen werd toegepast. De staatssecretaris zegt dat de Tweede Kamer wist dat dit kon gebeuren, omdat hij de maatregel in een brief aankondigde. ‘Als het niet vrijwillig wordt aangeboden, moet je op een gegeven moment ook durven doorpakken en moet je dat ook doen om dingen te realiseren,’ aldus Van der Burg.
‘Dat is hier gebeurd. Ja, in dit geval werd deze maatregel genomen in Tubbergen. Tegelijkertijd zijn de mensen in Noordoostpolder boos dat zij daar de gemeente zijn.’ Het Rijk wil daar een aanmeldcentrum in Bant vestigen. ‘Ook ben ik nog met andere gemeentes in gesprek die dáár weer boos over zijn.’
Toch niet nodig
Toch zegt Van der Burg zegt dat dwang in de meeste gevallen niet nodig is. ‘Er zijn namelijk heel veel gemeentes die ik opbel en die zeggen: ja, is goed. Sterker nog, er zijn gemeentes die mij opbellen en zeggen: wij zouden graag een bijdrage willen leveren.’ Kleinschalige opvanglocaties zijn ook mogelijk. ‘Het principe van een locatie van 300 of meer hebben we allang losgelaten. Net als dat uitvoering alleen door het COA mag gebeuren. Rotterdam zegt bijvoorbeeld wij willen het dan graag zelf doen. Prima.’
In overleg zijn ook andere oplossingen mogelijk. De veiligheidsregio Noord-Holland Noord wilde in plaats van twee keer 225 crisisopvangplekken voor asielzoekers te realiseren wel 500 extra statushouders uitplaatsen. ‘Daarmee ben ik net zo hard geholpen, want statushouders houden ook plaatsen bezet. Het betekent dus dat de uitstroom sneller gaat.’
1 januari 2023
De wet moet vóór 1 oktober in consultatie zijn. Daarna is het aan de Eerste en Tweede Kamer om de wet in behandeling te nemen en erover te stemmen. Het streven van Van der Burg om de wet in werking te laten treden is ‘heel nadrukkelijk gericht’ op 1 januari 2023.
Als die wet er komt, weet ik zéker dat de dwang verder gaat dan de 33 per 10.000
Hoezo kunnen er in Tubbergen nu méér opgevangen (moeten) worden. Dat is toch ook niet eerlijk?! Waarom in andere plaatsen waar bv slechts 1600 inwoners zijn er méér dan 2200 moeten worden opgevangen ook al zijn de inwoners tegen?
Houdt de overheid zich daadwerkelijk aan de afspraken, zou dat een mooie regeling zijn…..