Het aanmeldcentrum voor asielzoekers in Ter Apel is overvol. De maximale capaciteit van 2000 is opnieuw overschreden. Voor gemeente Westerwolde is de maat vol. In een kort geding tegen het COA eiste de gemeente dat de opvangorganisatie de afspraken hierover nakomt tegen een dwangsom van 25.000 euro per dag als dat niet gebeurt. Op 23 januari is de uitspraak.
Het kort geding trekt veel belangstelling, zowel van binnen- als buitenlandse media, blijkt woensdag bij de behandeling door de rechtbank in Groningen. In Ter Apel zitten momenteel tussen de 2100 en 2200 mensen. Hierdoor kan de opvang niet langer voldoen aan de eisen van hygiëne en is er sprake van fysieke onveiligheid. Deze bevindingen sluiten aan bij die van de Inspectie Justitie en Veiligheid afgelopen december. Omdat Westerwolde en het COA er via gesprekken niet uit zijn gekomen, spant de gemeente nu een kort geding aan.
Afspraken liggen al lang vast
De gemeente beroept zich bij het kort geding op een al in 2010 gesloten bestuursakkoord tussen de toenmalige gemeente Vlagtwedde en het COA. Daarin staat zwart op wit dat in het aanmeldcentrum niet meer dan 2000 asielzoekers opgevangen mogen worden. Dat is nog eens bevestigd in 2017. En ook vorig jaar, met een vergelijkbaar bestuursakkoord tussen alle Groningse gemeenten en het ministerie van Justitie en Veiligheid.
‘Helft gemeenten kijkt weg’
De opvang van asielzoekers is afhankelijk van gemeenten die opvanglocaties openen. ‘Die capaciteit is niet toereikend. Veel gemeenten nemen hun verantwoordelijkheid, maar ondanks de vele oproepen van de staatssecretaris Van den Burg is er een te grote groep gemeenten, ongeveer de helft, die wegkijkt,’ zegt de advocaat van het Centraal Orgaan opgang asielzoekers (COA) tijdens het kort geding.
‘Het COA komt de afspraken niet na, dat is juist,’ erkent de advocaat van de organisatie. Volgens hem is het ‘schaken op verschillende borden voor COA en staatssecretaris, omdat er afhankelijkheid is van verschillende partijen, waaronder gemeenten’. En daar ondervindt het COA volgens hem ‘in toenemende mate weerstand van gemeenten en omwonenden die zich verzetten tegen de komst van statushouders en asielzoekers’.
Keuze uit nood
Volgens de advocaat is het COA ‘alle dagen met man en macht bezig om voldoende opvangplekken te realiseren om Ter Apel te ontlasten’. Dat lukte tot eind oktober 2023, maar eind november en begin december was er een piek. Het aantal nieuwe asielaanvragen stijgt en het lukt niet om alle erkende vluchtelingen, de statushouders, een woning te geven, zodat ze het aanmeldcentrum kunnen verlaten. ‘Toen heeft het COA uit nood de keuze gemaakt om over de grens van 2000 mensen heen te gaan, om te voorkomen dat mensen geen opvang zouden krijgen.’
Daarin schuilt volgens de advocaat ook meteen het gevaar als de eis van Westerwolde wordt toegewezen. Andere opvangplekken zitten immers ook vol. Statushouders worden nu ook al in hotels ondergebracht, maar dat zorgt nog altijd niet voor voldoende doorstoom. ‘Dat zal ertoe leiden dat niet alle asielzoekers kunnen worden opgevangen en is daarom onwenselijk, zeker in de winterperiode.’
Overlast stijgt
Volgens Westerwolde zorgt de overbevolking in het aanmeldcentrum voor overlast binnen en buiten het centrum. Het COA betwist dat. Volgens de advocaat is er ‘geen oorzakelijk verband tussen de overschrijding van de bezetting en de toename van de overlast’. De overlast komt volgens hem door ‘het soort asielzoeker en niet het aantal’. ‘Het gaat om een beperkte groep asielzoekers uit een specifieke groep veilige landen, met weinig kans op een verblijfsvergunning. Zij gaan steeds zo snel mogelijk naar andere locaties.’
Brede steun voor Westerwolde
Ondertussen ontvangt gemeente Westerwolde veel steunbetuigingen. In zijn nieuwjaarstoespraak dinsdagavond wees burgemeester Jaap Velema onder meer op de steun vanuit de drie noordelijke provincies, die voor extra opvang zorgen om Ter Apel te ontlasten. Ook zei hij dat veel landelijke organisaties achter de gemeente staan, zoals de VNG, IPO (Interprovinciaal Overleg), het Veiligheidsberaad en de Nationale Ombudsman.
In zijn speech verwees Velema verder naar het initiatief van alle andere Groningse gemeenten en de provincie. Die hebben bij het ministerie van Justitie en Veiligheid een felle brief afgeleverd, waarin de gerechtelijke stappen van de gemeente worden toegejuicht. Ze wijzen erop dat Westerwolde en de hele provincie Groningen in de steek worden gelaten bij het oplossen van de problemen in Ter Apel.
‘Neem de Spreidingswet aan’
De Groningse commissaris van de Koning René Paas deed in zijn nieuwjaarstoespraak bovendien een dringend beroep op de Eerste Kamer om de Spreidingswet volgende week aan te nemen. Met die wet kunnen gemeenten gedwongen worden asielzoekers op te vangen. ‘Alleen via die weg kan de druk op Ter Apel worden verlicht,’ aldus Paas. Of er een meerderheid voor de wet is in de Eerste Kamer is nog steeds niet zeker.
Uitspraak op 23 januari
Vlak voor het einde van de zitting betoogde burgemeester Velema nog geëmotioneerd dat hij zich grote zorgen maakt over de veiligheid in het aanmeldcentrum. ‘Er vinden de ernstigste incidenten plaats. Dat raakt niet alleen de inwoners van mijn gemeente, maar vooral de veiligheid van de asielzoekers daar. Ik voel me daarvoor verantwoordelijk.’
De rechtbank in Groningen doet op 23 januari om 14.00 uur uitspraak in het kort geding, zo zei de rechter woensdag bij het afsluiten van de zitting.
Geef een reactie