Steun voor zelfstandigen ‘niet-wetsconform’ van start

Het kabinet heeft vrijdag beschikkingen aan gemeenten verzonden met de eerste voorschotten voor de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo). Staatssecretaris Van Ark vraagt gemeenten de regeling ‘contra legem’, oftewel in strijd met de wet, uit te voeren.

Maandag openstelling

De steun voor zelfstandigen kan vanaf maandag aanstaande bij de gemeente worden aangevraagd, aldus Sociale Zaken. De VNG streeft ernaar gemeenten dezelfde dag te voorzien van een modelaanvraagformulier, dinsdag volgt meer ondersteunend materiaal. De openstelling kan gepaard gaan met drukke systemen, leren de eerste ervaringen bij de grote steden.

De steun telt op tot 250 miljoen euro. Gemeenten krijgen alles vergoed, ook de uitvoeringskosten. Om snel en effectief te zijn, blijkt het de bedoeling dat een aantal bepalingen in de Participatiewet tijdelijk opzij wordt geschoven. Op die punten vraagt staatssecretaris Sociale Zaken gemeenten ‘niet-wetsconform te handelen’ met het oog op de coronacrisis (pdf).

Ongekend veel aanvragen

Zo kiest het kabinet ervoor om niet de zogeheten kostendelersnorm toe te passen. Het aantal huisgenoten doet er daardoor niet toe voor de hoogte van de uitkering. Afwijking hiervan heeft een gegronde reden, meent de staatssecretaris: ‘Alleen zo kunnen gemeenten in staat worden gesteld om het inmiddels al ongekend hoge aantal aanvragen snel en efficiënt af te handelen.’

Als het gaat om bijvoorbeeld toelating van jongeren onder de 27 jaar tot de bijstand, wil Van Ark ook dat lokale overheden de grenzen van de Participatiewet overschrijden. Het bewust tegen de wet in handelen zou juridisch niet bezwaarlijk zijn, omdat er ‘reparatiewetgeving’ volgt die de afwijkingen recht breit.

Fraude en onnodige steun

Het loslaten van de regels betekent een versoepeling van de uitvoering, maar ook een grotere kans op fraude. Tevens kan er recht op de ondernemersbijstand ontstaan voor bijvoorbeeld zzp’ers die dit niet nodig hebben. ‘We vragen eenieder om verantwoordelijk met deze regelingen om te gaan, en er alleen gebruik van te maken als het echt nodig is,’ benadrukt Van Ark.

Het kabinet realiseert zich dat de regeling ‘niet perfect zal zijn’. Maar het is ook niet zo dat gemeenten het geld blind moeten overmaken. Aanvragers hebben de plicht alle relevante informatie te melden, anders riskeren ze een verlaging of stopzetten van de uitkering. ‘Werkende weg bekijken we of de regeling nog steeds voldoet aan de doelstelling en of aanpassingen gewenst zijn.’

Inkomen en kapitaal

Het doel van de Tozo is tweeledig: voorzien in levensonderhoud tijdens de coronacrisis, en hulp bij liquiditeitsproblemen in deze periode. De uitkering voor levensonderhoud beslaat de maanden maart tot en met mei, terugwerkende kracht is mogelijk tot 1 maart. Het inkomen wordt aangevuld tot maximaal 1500 euro netto voor gehuwden en 1250 netto voor alleenstaanden vanaf 21 jaar. Dat is het sociaal minimum.

Hoeveel iemand precies ontvangt, hangt ervan af: ‘Omdat de uitkering een inkomensaanvulling is tot het toepasselijke sociaal minimum, wordt de hoogte ervan afgestemd op de te verwachten inkomsten van de aanvrager. Vervolgens kan de uitkering in één keer worden toegekend voor een periode van maximaal drie maanden.’ Uitkering vindt maandelijks plaats, de gemeente controleert achteraf.

Rente 2 procent

Bedrijfskapitaal biedt de staat via leningen tot ruim 10.000 euro per ondernemer. De rente wordt maximaal 2 procent bij een looptijd tot 3 jaar. Tot 1 januari 2021 is aflossen niet nodig. ‘Om in aanmerking te kunnen komen voor een lening dient een zelfstandige naar waarheid te verklaren en aannemelijk te maken dat er sprake is van liquiditeitsprobleem als gevolg van de coronacrisis.’

Ondernemers moeten voor de hele regeling zelf in Nederland wonen en hier gevestigd zijn. Wel wil het kabinet coulant omgaan met ‘grensgevallen’. Den Haag onderzoekt ‘met spoed’ de mogelijkheden daarvoor, rekening houdend met steunregelingen in Duitsland en België bijvoorbeeld.

Naar waarheid verklaren

Aanvragers moeten ingeschreven staan bij de Kamer van Koophandel, en wel vóór 17 maart van dit jaar, 18.45 uur. Dat is het moment waarop de regeling werd aangekondigd. Verder dient de ondernemer te voldoen aan het zogeheten urencriterium, oftewel minimaal 24 uur per week in het bedrijf steken.

Voor een directeur-grootaandeelhouder (DGA) van een besloten vennootschap geldt hetzelfde, schrijft Van Ark. ‘Ook dient de DGA naar waarheid te verklaren en aannemelijk te maken dat zijn/haar BV nu geen salaris kan uitbetalen.’