Vaarwel 2020, 2021 is begonnen! Voordat we met frisse moed het nieuws van dit jaar aanpakken, blikken we nog één keer terug met enkele onderwerpen die de laatste zes maanden om aandacht vroegen. Van de allesoverheersende hitte tijdens het thuiswerken tot de strenge lockdown deze winter.
Eerder bundelden we al de onderwerpen die gemeenteland bezighielden in de eerste helft van vorig jaar. Hieronder vatten we samen welke onderwerpen de aandacht vroegen in de tweede helft.
Juli: corona houdt de gemoederen bezig
De maand start met zo’n 70 gemeentebestuurders die zich verzamelen bij de Tweede Kamer om aandacht te vragen voor hun kwetsbare financiële positie. Later deze maand blijkt dat de kosten die gemeenten door de coronacrisis maken, worden geraamd op een bedrag tussen de 1,48 en 1,83 miljard euro. Bij een tweede golf zou dit bijna verdubbelen, zo blijkt uit onderzoek in opdracht van de VNG.
Het kabinet wil de woonsituatie van arbeidsmigranten verbeteren om zo snelle verspreiding van het coronavirus tegen te gaan. Ook is er deze maand extra oog voor jongeren. Door een ongezondere leefstijl tijdens de coronaperiode wordt verwacht dat veel jongeren, en met name kwetsbare kinderen, toenemen in gewicht. De coronamaatregelen hebben ook impact op ongelijkheid onder de jeugd. Dat zegt de stichting Jongeren Op Gezond Gewicht (JOGG) die gemeenten oproept om zomerse sport- en spel activiteiten te organiseren.
En er is meer coronanieuws. De Raad van State spreekt zich uit tegen een strafblad wegens coronaboete. Alle vijftig medewerkers van Toezicht & Handhaving van de gemeente Schiedam worden preventief in thuisquarantaine geplaatst nadat negen medewerkers positief testten op het virus. De Rotterdamse burgemeester Aboutaleb roept studentenverenigingen op het matje vanwege de verspreiding onder studenten.
Het snel toenemende aantal nieuwe coronabesmettingen is volgens het Veiligheidsberaad zorgwekkend, maar dan nog geen reden om landelijke maatregelen te nemen. Aan het eind van de maand komt het nieuws dat veiligheidsregio’s het dragen van mondkapjes lokaal kunnen verplichten om te bezien of dat het gedrag van mensen beïnvloedt in de strijd tegen het virus. Lokale experimenten met mondkapjesplicht in Amsterdam en Rotterdam volgen.
Toch kent de komst van corona ook positieve effecten. Zoals een ‘ongekende versnelling in online participatie’. Ook in Nieuwegein, waar ze een aantal creatieve manieren bedachten om inwoners tijdens de coronamaatregelen toch te betrekken bij buurtplannen, pleitten ze voor een mix van on- en offline communicatie.
Augustus: feeling hot
De maand augustus start met het inwerking treden van de Wet bibob, in de strijd om criminelen buiten de deur van de gemeente te houden. Ook het handhaven van de coronaregels vraagt aan het begin van deze maand om aandacht. Zo vindt de Nederlandse BOA Bond (NBB) het ‘onnodig ingewikkeld’ dat er lokale verschillen zijn in het dragen van mondkapjes. Mensen die in Rotterdam en Amsterdam op de aangewezen drukke plekken geen mondkapje dragen, krijgen niet meteen een boete opgelegd.
Dan wordt het warm. Heel warm. Om drukte aan de kust te reguleren nemen veel gemeenten maatregelen. Toegangswegen naar stranden worden afgesloten en corona-coaches en extra handhavers ingezet om alles in goede banen te leiden. Thuiswerken lijkt ondoenlijk tijdens de hittegolf. Heet wordt het trouwens ook in het gemeentehuis van Zuidplas: er circuleren filmpjes op sociale media waarop medewerkers seks met elkaar hebben.
En er zijn meer nieuwswaardige onderwerpen. Een groeiend aantal gemeenten sluit beleggers uit bij de verkoop van nieuwbouw. Zij verplichten kopers in hun aangeschafte huis te wonen om zo prijsopdrijving tegen te gaan en starters of mensen met een kleine beurs te helpen. De plaagdruk door de eikenprocessierups lijkt dit jaar een stuk minder hoog, onder meer door betere voorlichting en preventieve maatregelen van gemeenten.
Terug naar het coronanieuws. Burgemeesters en voorzitters van veiligheidsregio’s mogen de aanwezigheid van supporters bij duels in het prof- en amateurvoetbal beperken of verbieden. De uitvoering van coronamaatregelen wordt nog meer lokaal belegd. Na een nieuwe persconferentie halverwege augustus volgen er geen wettelijke maatregelen, wél aanscherping.
De Nederlandse Schuldhulproute (NSR) ziet het aantal hulpvragen bij geldproblemen stijgen, deels door de coronacrisis. Ruim 1 op de 5 huishoudens heeft moeite om rekeningen te betalen, in grote steden zelfs 1 op de 3. De verwachting is dat het aantal zal stijgen. Gemeentelijke belangenbehartigers vegen de vloer aan met het ontwerp van de Coronawet van minister De Jonge. In veel raadszalen is fysiek vergaderen lastig vanwege de coronamaatregelen, zoals het houden van 1,5 meter afstand. Dus wijken sommigen uit naar een andere bijzondere locaties.
Gemeenten, provincies en waterschappen krijgen van het kabinet 777 miljoen euro extra om de door de coronacrisis misgelopen inkomsten en extra gemaakte kosten te compenseren. Samen met andere maatregelen komt de totale steun voor de lagere overheden dan uit op ruim 1,5 miljard euro in 2020.
September: over wonen, omgevingswet en leefomgeving
Deze maand zijn er verschillende woononderwerpen die opvallen. Zo helpen lagere gemeentelijke grondprijzen niet de woningprijzen te drukken. Gemeenten moeten marktconforme grondprijzen rekenen, anders is er sprake van verboden staatssteun. Ook ontdekken veel gemeenten dat de invoeringskosten van de Omgevingswet stukken hoger uitpakken. Daarnaast was de gemiddelde WOZ-waarde op 1 januari 2020 270.000 euro per woning, bijna 9 procent meer dan een jaar eerder. Dat is de hoogste waarde ooit en de grootste stijging sinds jaren, aldus het CBS.
In het tweede kwartaal van dit jaar kwamen veel meer aanvragen voor buurtbemiddeling binnen wegens ergernissen en burenruzies. Buurtbemiddelaars staan onder druk. De organisatie van de aankomende herindelings- en Tweede Kamerverkiezingen, moet worden ingericht naar de huidige coronamaatregelen. Gemeenten moeten hierdoor nieuwe stemlocaties zoeken. Veel veiligheidsregio’s en gemeenten piekeren over de intocht van Sinterklaas. Verschillende gemeenten verlengen de periode voor extra terrasruimte komende winter.
Op Prinsjesdag blijkt dat het steunpakket voor gemeenten ongewijzigd blijft. De komende twee jaar krijgen gemeenten wel extra sociaal budget. Voor jeugdzorg, om werklozen aan een baan te helpen en voor de schuldenaanpak. Gemeenten gaan in regionale mobiliteitsteams mensen die hun baan verliezen door de coronacrisis helpen bij het zoeken naar ander werk.
Coronaboetes komen de overtreders toch niet op een strafblad te staan. Er worden nieuwe landelijke maatregelen afgekondigd. Voor heel Nederland geldt een dringend advies om in de publieke binnenruimte een mondkapje te dragen.
Aan het eind van de maand laat de VNG weten dat gemeenten willen dat de Belastingdienst slachtoffers van de toeslagenaffaire sneller gaat helpen. De Belastingdienst en gemeenten gaan vervolgens samenwerken om ouders te helpen die door de problemen met kinderopvangtoeslag getroffen zijn. Om de ondersteuning te starten, is dan 11 miljoen euro beschikbaar.
Oktober: nieuwe wetten en regels
Deze maand is er flink wat gestemd en traden nieuwe wetten in werking. Zo gaat de eerste fase van het herziene beslag- en executierecht in. Ook is het wetsvoorstel toeristische verhuur door de Eerste Kamer aangenomen. Gemeenten krijgen daardoor meer mogelijkheden om in te grijpen bij vakantieverhuur van woningen. Ook stemt de Tweede Kamer over de aangepaste verkiezingswet van minister Ollongren, om stemmen in coronatijd veilig te laten verlopen. De gemeente Zaanstad verbiedt het dragen van gevaarlijke voorwerpen zoals messen en slagwapens. En de langverwachte Coronawet haalt deze maand de eindstreep in de Eerste Kamer.
Corona voert wederom de boventoon in het nieuws. Het kabinet maakt bekend met welke maatregelen het gaat proberen het coronavirus in te dammen. Er volgen ingrijpende beperkingen voor onder meer de horeca en de detailhandel en mensen die de coronaregels overtreden worden sneller beboet. Boa-bonden uiten hun zorgen om handhaving en afspraken over strenge handhaving van de maatregelen worden vastgelegd.
Gemeenten en het Rijk versnellen acties om de sociale gevolgen van het coronavirus op te vangen. Het gaat onder meer om huisvesting van kwetsbare groepen, aanpak van schuldenproblematiek en onderwijsachterstanden en het voorkomen van werkloosheid. De richtlijn voor de opvang van dak- en thuislozen in coronatijd wordt met het oog op de winter aangepast. Gemeenten zoeken alternatieve locaties.
Om de aanpak van schulden en armoede te versterken, maken kabinet, gemeenten en andere betrokkenen nieuwe afspraken. Er komt 146 miljoen euro beschikbaar voor onder meer de groeiende vraag naar schuldhulpverlening, mede door de coronacrisis. Ook krijgt het signaleren van armoede in gezinnen meer aandacht.
Het kabinet reserveert 150 miljoen euro extra om inkomstenderving bij gemeenten door de coronacrisis op te vangen, bovenop de eerder gereserveerde 100 miljoen.
November: coronabonussen en vuurwerkverbod
Een groot deel van de communicatieteams bij gemeenten en veiligheidsregio’s is overbelast als gevolg van de coronapandemie. Steeds meer gemeenten zeggen een coronabonus van 300 euro toe aan hun buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s).
Er zijn nog altijd extra opvangplekken nodig voor asielzoekers en de nood wordt steeds hoger. Op korte termijn worden er hotels, vakantieparken en ander commercieel vastgoed gebruikt voor extra opvangplekken. Ook worstelen gemeenten met passende huisvesting voor oudere inwoners. Het tekort aan geschikte woningen en de lage verhuisbereidheid van ouderen zijn hierbij de grootste knelpunten.
Deze jaarwisseling is de verkoop en het afsteken van vuurwerk verboden. Het kabinet wil zo extra druk op de zorg en handhaving voorkomen. Het kabinet presenteert ook samen met gemeenten, scholen, politie en jongerenorganisaties een actieplan om wapenbezit en gebruik ervan onder jongeren aan te pakken. Verkoop van messen aan minderjarigen wordt landelijk verboden en gemeenten kunnen preventief fouilleren en kluisjes op scholen controleren.
De verwachte resultaten van de decentralisatie in het sociaal domein blijven achter vijf jaar na de invoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo), de Jeugdwet en de Participatiewet. Volgens het SCP is de deelname van mensen met een beperking aan de samenleving niet toegenomen, blijven er knelpunten in de jeugdzorg en kansen op werk voor mensen met een arbeidsbeperking zijn nauwelijks verbeterd.
Gemeenten hebben aan het eind van de maand hun handen vol aan drukte in winkelgebieden en vuurwerkoverlast van jongeren.
December: Coronawet in werking
Op 1 december treed de Coronawet voor drie maanden in werking. Hierdoor is het onder meer verplicht een mondkapje te dragen in publieke ruimtes.
De VNG en burgemeester van Breda Paul Depla roepen gemeenten op om jongeren perspectief te bieden in coronatijd. Het kabinet komt daarna met 58,5 miljoen euro om eenzaamheid bij jongeren en jongvolwassenen tijdens de coronacrisis tegen te gaan. Gemeenten moeten met dit zogeheten Jeugdpakket jongeren meer mogelijkheden bieden voor activiteiten en ontmoetingen, binnen de geldende beperkingen. Niet veel later volgt de huidige lockdown. Dat levert nieuwe uitdagingen op voor gemeenten om voor en met jongeren veilige activiteiten te organiseren.
Tegelijkertijd slaat de geestelijke gezondheidszorg (ggz) alarm. De organisatie ziet een ‘forse’ stijging van het aantal crisismeldingen bij de eigen jeugdinstellingen, vooral in de Randstad, West-Brabant en het oosten van het land.
Er komen geen versoepelingen met Kerstmis. Het aantal coronaboetes op basis van overtredingen van de regionale noodverordeningen loopt op tot meer dan 21.400. De meeste boetes worden uitgedeeld aan mensen die niet voldoende afstand houden.
Voor de aankomende verkiezingen zijn gemeenten op zoek naar ruim 70.000 stembureauleden. Rijksoverheid, waterschappen en provincies vragen hun personeel zich aan te melden als stembureaulid. Ook mbo’ers gaan als vrijwilliger aan de slag in stembureaus. Vertegenwoordigers van gemeenten maken zich grote zorgen om de uitvoerbaarheid van een zorgvuldig stemproces. De VNG, NVVB en het NGB vragen de Tweede Kamer af te zien van nog meer coronamaatregelen bij het stemmen.
Het kabinet trekt nog eens honderden miljoenen euro’s uit om gemeenten langer financieel te ondersteunen in de coronacrisis.
Nieuw onderzoek laat zien dat gemeenten in 2019 tussen de 1,6 en 1,8 miljard euro meer uitgaven aan jeugdzorg dan dat ze aan middelen vanuit het Rijk hiervoor ontvingen. Het kabinet en gemeenten gaan daarom in gesprek over betere jeugdzorg en een structurele oplossing voor gemeentelijke tekorten voor die zorg.
Geef een reactie