Het zit er bijna op: het roerige jaar 2020. Tijd voor een terugblik met enkele onderwerpen die de eerste zes maanden om extra aandacht vroegen. Van problemen met Citrix-servers tot de opkomende coronapandemie.
Januari: Citrix en wachtlijsten ggz
Het hield de gemoederen behoorlijk bezig: het gat in de Citrix-servers. De technologie voor onder meer thuiswerken, bevatte kwetsbaarheden. Hierdoor zouden kwaadwillenden eenvoudig toegang kunnen krijgen tot gevoelige gegevens. Zutphen detecteerde verdachte activiteit, maar wist indringers naar eigen zeggen buiten te houden. Veel gemeenten sloten tijdelijk uit voorzorg de externe toegang tot hun Citrix-netwerk. Kort na de citrix-probemen bleek dat bedreigingen van gemeentelijke ICT-systemen door kwetsbaarheden veelvuldig voorkomen.
Januari was ook de maand dat de lange wachtlijsten in de geestelijke gezondheidszorg (ggz) onderwerp van gesprek waren. Staatssecretaris Blokhuis van Volksgezondheid wilde actie ondernemen om de problemen met de lange lijsten aan te pakken. Charlotte Bouwman voerde hiervoor actie in het ministerie van Volksgezondheid (VWS), samen met lotgenoten en medestanders. De Kamer reageerde in een debat sceptisch op de aanpak van de ggz-problemen.
Februari: loden leidingen en lachgasverbod
Zeker 165 gemeenten weten niet of er binnen de eigen grenzen gebouwen, zoals basisscholen en kinderdagverblijven, met loden drinkwaterleidingen staan. Meerdere gemeenten zijn dan naar aanleiding van eerdere berichtgeving van het RIVM al bezig met het zoeken en vervangen van de leidingen, of gaan dit doen. Het lachgasverbod zorgt voor een lappendeken van steeds strenger beleid. Tientallen gemeenten nemen maatregelen om het gebruik van lachgas in te dammen.
Maart: coronacrisis is een feit
Niet wetende welke vormen het nog zou aannemen, en dat er negen maanden later sprake is van een strenge lockdown, dringt het coronavirus in maart binnen bij gemeenten. Het virus is dan gediagnosticeerd in Helmond, Loon op Zand, Tilburg, Delft, Diemen en Gorinchem. ‘De gemeenten waar inwoners zijn getroffen door corona zijn er druk mee. Maar ook andere plaatsen, vooral in de directe omgeving, volgen de ontwikkelingen op de voet. Het kabinet vaart bij de aanpak van het nieuwe coronavirus volledig op de deskundigheid van met name het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) en de GGD’s,’ aldus Rutte toen.
Kort daarop verbieden de Brabantse gemeenten, waar de grootste uitbraak van het virus zich op dat moment voordoet, evenementen met meer dan 1000 deelnemers. Niet veel later kondigt het kabinet strenge maatregelen aan: alle evenementen waarbij meer dan honderd personen betrokken zijn, worden in heel Nederland afgelast. Net als sportwedstrijden, theatervoorstellingen en tentoonstellingen. Mensen moeten zoveel mogelijk thuiswerken en bezoek aan kwetsbare personen, zoals ouderen, zoveel mogelijk vermijden. Ook de horeca, sauna’s, sportclubs, scholen en kinderopvang moeten sluiten.
Veel gemeenten starten daarna acties, zoals Den Haag die eenzaamheid onder ouderen tegen wil gaan. Burgemeesters versturen videoboodschappen naar inwoners. De maatregelen tegen het coronavirus hebben voor gemeenten veel impact op onder meer de dienstverlening, besluitvorming, veiligheid en hulp aan ondernemers. De anderhalvemetersamenleving is een feit. Er komt een tijdelijke bijstandsregeling voor zelfstandigen en gemeenten stellen het innen van belasting uit. Er komen noodloketten voor ondernemers, gevolgd door een stormloop van zzp’ers.
Vanaf dan domineert ook bij Gemeente.nu corona het nieuws. We berichten over de noodwet digitale middelen, de noodverordening die leidt tot boete, een coronarichtlijn voor daklozen, communicatiemiddelen coronavirus voor laaggeletterden en de afkondiging van de coronasluitingen tot eind april.
April: Koningsdag wordt Woningsdag
De invoering van de Omgevingswet loopt (wederom) vertraging op. Minister Van Veldhoven (Milieu en Wonen) blaast de invoering op 1 januari 2021 af vanwege de aandacht die de bestrijding van het coronavirus opslokt. Corona domineert nog steeds het nieuws. De lente lokt mensen naar buiten en een boeteregen volgt. In het paasweekend worden wegen afgesloten. Rotterdam geeft korting op een uitvaart. De VNG vraagt om compensatie voor gemeenten. En: Koningsdag wordt omgedoopt tot Woningsdag. Aan het eind van deze maand komt er verlichting: de sportclubs en -verenigingen mogen weer sportieve buitenactiviteiten organiseren voor kinderen en jongeren. Buiten sporten en weer naar school gaan, vormen de aftrap van de versoepeling.
Er is ook ander nieuws. In april barst ook de strijd tegen de eikenprocessierups weer los. Amsterdam maakt bekend dat ze vanaf 1 juli een verbod wil op vakantieverhuur in drie wijken in de binnenstad ‘waar veel toeristen komen en de leefbaarheid ernstig onder druk staat’. En ook de aanpak van dakloosheid komt in het nieuws. Die werkt niet en moet structureel anders, aldus de Raad voor Volksgezondheid & Samenleving (RVS). Preventie en het recht op huisvesting moeten voorop staan en regie op landelijk niveau is noodzakelijk voor de uitvoering door gemeenten. Na dit kritische advies komt het kabinet met 200 miljoen euro over de brug voor de aanpak van dak- en thuisloosheid in 2020 en 2021. Die richt zich vooral op het beschikbaar stellen van extra woonplekken met begeleiding.
Mei: statiegeld op plastic flesjes
Na twintig jaar discussie voert het kabinet statiegeld in op kleine plastic flesjes. Vanaf 1 juli 2021 moet er 15 eurocent extra worden betaald voor flessen kleiner dan een liter. Nederland gaat stapsgewijs van het coronaslot en begint lokaal. Digitaal vergaderen hoort, een paar weken na het inwerking treden van de Tijdelijke wet digitale besluitvorming, inmiddels bij het nieuwe normaal (maar blijft een uitdaging).
Buitengewoon opsporingsambtenaren (boa’s) in Rotterdam schrijven drie dagen geen bonnen. Ze voeren actie omdat ze een wapenstok en pepperspray in hun uitrusting willen, om zich te beschermen tegen toenemende agressie en mishandeling. Burgemeesters en horeca liggen op ramkoers. Het mooie weer lonkt, voor ondernemers en inwoners, en boa’s houden hun hart vast. Een protest volgt: in meer dan twintig gemeenten gaan boa’s de straat op. Ze eisen opnieuw verdedigingsmiddelen ter bescherming.
Het Rijk komt met geld over de brug voor gemeenten, provincies en waterschappen nu zij in de knel raken door de coronacrisis.
Juni: versoepeling coronamaatregelen
Begin deze maand worden de coronamaatregelen verruimd. Later in juni wordt die gevolgd door verdere versoepelingen, waarbij gemeenten toch evenementen toestaan, maar onder voorwaarden.
De maand is net begonnen als er een grote demonstratie op de Dam in Amsterdam plaatsvindt. Burgemeester Halsema krijgt kritiek en verweert zich. Daar blijft het niet bij, later blijkt dat minister Grapperhaus en de burgemeester via Whatsapp ruzieden over de demonstratie. De wijze waarop de Tweede Kamer commentaar op Halsema gaf paste volgens burgemeesters, gemeenten en het Veiligheidsberaad niet in ons democratisch bestel.
De nieuwe spoedwet die de bestaande noodverordeningen moet vervangen, laat via een getrapt systeem het kabinet, veiligheidsregio’s en gemeenten regels opleggen tegen de verspreiding van het coronavirus. Raadsleden en advocaten reageren afwijzend op de nieuwste noodgreep. De wet lijkt vertraging op te lopen en een speelbal tussen ministeries te worden. Na overleg met de minister van Justitie kunnen meer boa’s voortaan een wapenstok krijgen. De drempel hiervoor wordt omlaag gebracht, en de beslissing komt in de eerste plaats bij het lokale gezag te liggen.
Tientallen gemeenten hebben miljoenen euro’s moeten bijlenen om salarissen, uitkeringen en subsidies te kunnen betalen. Door de coronacrisis zijn hun inkomsten sterk gedaald en uitgaven flink gestegen. Gemeenten luiden aan het eind van de maand de noodklok in de Tweede Kamer over hun financiële situatie.
Geef een antwoord